Hostname: page-component-5c6d5d7d68-txr5j Total loading time: 0 Render date: 2024-09-01T11:14:29.783Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

Saint Sebastian: the martyr from Milan in post-Byzantine wall-paintings of the sixteenth and seventeenth centuries and the influences from Western painting

Published online by Cambridge University Press:  22 January 2016

Xanthi Proestaki
Xanthi Proestaki*
Affiliation:
University of the Peloponnese
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Abstract

St Sebastian entered the thematic repertoire of post-Byzantine mural painting from the West in the sixteenth and seventeenth centuries. Two main iconographic types are encountered in post-Byzantine wall-paintings, both of them popular in Western art: The Ordeal of the Arrows and St Sebastian after the Martyrdom. The influences of Italian models on the iconography are obvious. Nonetheless, the loans from Western iconography and Renaissance art concern a limited number of scenes and subjects, because the post-Byzantine painters tried to renew painting within the framework of Orthodox tradition and its doctrinal content.

Type
Articles
Information
Byzantine and Modern Greek Studies , Volume 34 , Issue 1 , 2010 , pp. 81 - 96
Copyright
Copyright © The Centre for Byzantine, Ottoman and Modern Greek Studies, University of Birmingham 2010

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

1 Metaphrastes, Symeon, Opera omnia, MPG 116, 794–816Google Scholar; Nikodemos, , Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαιπού, I (Athens 1868) 317 Google Scholar.

2 Northcote, J. S. and Brownlow, W. R., Roma sotterranea: Die römischen Katakomben (Freiburg 1879) 167 ff.)Google Scholar; Deichmann, F. W., Ravenna, Haupstadt des spätnantiken Abendlandes, III: Frühchristliche Bauten und Mosaiken von Ravenna (Wiesbaden 1958) 98 ff.Google Scholar; Ravenna, , i mosaici, i monumenti e l’ambiente (Ravenna n.d.) 72–3Google Scholar; Mâle, E. and Volbách, W. F., Mosaïques chrétiennes primitives du IVe au Vile siècle. Rome — Naples — Milan — Ravenne (Paris 1943) pi. XIII etc.Google Scholar

3 Kraehling, V., Saint Sébastien dans l’art (Paris 1938) 9 ff.Google Scholar; Nicodemi, G., ‘L’iconografia di San Sebastiano’, Emporium 63 (1926), 163 ff.Google Scholar; Réau, L., Iconographie de l’art chrétien, III (Paris 1959), 1192 ff.Google Scholar; Barker, S., ‘The making of a plague saint. Saint Sebastian’s imagery and cult before the Counter-Reformation,’, in Mormando, F. and Worcester, T. (eds), Piety and Plague (Kirksville, MO 2007)Google Scholar.

4 d’Ancona, M. Levi, ‘Il S. Sebastiano di Vienna del Mantegna’, Commentari 28 (1977) 73 ff.Google Scholar; Lunghi, E., il ‘Martirio di San Sebastiano’ di Pietro Perugino a Panicale (Perugia 2005)Google Scholar; Hauvette, H., Le Sodoma (Paris 1911) 72-8Google Scholar; Capriotti, G., ‘San Sebastian nei luoghi della paura: sculture lignee dipinte nelle Marche centrali del Quattrocento,’, in Fiabane, A. (ed.), Giovani studiosi a confronto: ricerche di storia dell’arte dal XV al XX secolo (Rome 2004) 23 ff.Google Scholar; Marshall, L., ‘Reading the body of a plague saint: Narrative altarpieces and devotional images of St Sebastian in Renaissance art,’, in Muir, B. J. (ed.), Reading Texts and Images: Essays on Medieval and Renaissance Art and Patronage in Honour of Margaret M. Manion (Exeter 2002) 237 ff.Google Scholar; Freedman, L., ‘Saint Sebastian in Veneto painting: the “signals” addressed to “learned” spectators’, Venezia Cinquecento 8 (1998) 5 ff.Google Scholar; Sterling, C., ‘Saint Sebastian interceding for the plague stricken’, The Art Quarterly 8 (1945) 216 ff.Google Scholar; von Hadeln, D. F., Die wichtigsten Darstellungsformen des H. Sebastian in der italienischen Malerei bis zum Ausgang des Quattrocento (Strasburg 1908)Google Scholar.

5 For example, the icon by Andreas Ritzos, in the Tokyo Museum of Fine Arts ( Koshi, K., ‘Über eine kretische Ikone des 15. Jahrunderts von Andreas Ritzos im Nationalmuseum für westliche Kunst in Tokio’, Bulletin Annuel du Musée d’Art Occidental 7 (1973) 37 ff., fig. 1Google Scholar; Chatzidakis, M., Icons of Patmos (Athens 1985) pl. 201)Google Scholar, as well as the early 15th-century altar polyptych of Italo-Cretan art from Monopoli in Apulia ( Constantoudaki-Kitromilides, M., Ένθρονη βρεφοκρατούσα και άγιοι. Σύνθετο έργο ιταλοκρητικής τέχνης’, Αελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταφείας 17 (1994) 285 ff., with earlier bibliography and an English summaryCrossRefGoogle Scholar: ‘Enthroned Virgin and Christ-child with saints. A composite work of Italo-Cretan art’).

6 Among the printmakers of the period are the names of renowned artists, such as Martin Schongauer, Hans Baldung Grien, Leonard Schaeufelin and others. See Kraehling, , St Sébastien, 18, n. 4 Google Scholar; Garidis, M., La peinture murale dans le monde orthodoxe après la chute de Byzance (1450-1600) et dans les pays sous domination étrangère (Athens 1989) 177 (Greek translation, Athens 2007)Google Scholar; Boorsch, S. et. al., Andrea Mantegna (London and New York 1992) pi. 58 Google Scholar.

7 Examined here are mainly the Post-Byzantine monuments of the Greek Mainland, since very few monuments in Crete and the Aegean islands are published.

8 Lightbown, R., Sandro Botticelli. Life and Work (London and New York 1989) 51-2, pi. 19Google Scholar. We may also mention, for example, the painting by Antonello da Messina in the Gemäldegalerie Alte Meister, Staatliche Kunstsammlungen, Dresden (c. 1476) ( Testi, M., ‘Antonello da Messina: San Sebastiano’, Critica d’arte 50 (1985) 89 ff.Google Scholar; Beck, J., Italian Rennaissance Painting (Cologne 1999) 285, fig. 234)Google Scholar; two paintings by Andrea Mantegna, one in the Kunsthistorisches Museum in Vienna ( d’Ancona, M. Levi, ‘Il S. Sebastiano di Vienna del Mantegna’, Commentari 28 (1977) 73 ff.)Google Scholar and one in the Musée du Louvre in Paris ( Salmazo, A., Mantegna (Paris 1997), 98-9)Google Scholar.

9 Réau, Iconographie de l’art chrétien, 1197.

10 Garidis, La peinture murale, op. cit., 177, n. 869.

11 Th. Liva-Xanthaki, , ι τοιχογραφίες της μονής Ντίλιου (Ioannina 1980) 112-13, fig. 44Google Scholar; Garidis, La peinture murale, 177.

12 Chatzidakis, M., The Cretan Painter Theophanis. The Final Phase of his Art in the Wall-paintings of the Holy Monastery of Stavronikita (Mount Athos 1986) 75, fig. 159Google Scholar.

13 Liva-Xanthaki, Μονή Ντίλιου, 112; Garidis, , La peinture murale, 177, n. 869 Google Scholar; Chatzidakis, M. and Drako-poulou, E., Έλληνες ζωγράφοι μετά την άλωση (1450-1830), II (Athens 1997) 78 Google Scholar; Xyngopoulos, A., Σχεδίασμα ιστορίας της θρησκευτικής ζωγραφικής μετά την άλωσιν (Athens 1957) 118-19Google Scholar.

14 Semoglou, A., Le décor mural de la chapelle athonite de Saint-Nicolas (1560). Application d’un nouveau langage pictural par le peintre thébain Frangos Catelanos (Villeneuve d’Ascq 1999) 90, pi. 53a-bGoogle Scholar.

15 Tourta, A., Οι ναοί του Αγίου Νικολάου στη Βίτσα και του Αγίου Μηνά στο Μονοδένδρι (Athens 1991) 187-8Google Scholar.

16 Garidis, La peinture murale, 269 ff.

17 Garidis, , La peinture murale 239, n. 1310 Google Scholar.

18 Tourta, , Βίτσα — Μονοδένδρι, 221, n. 1769 Google Scholar.

19 Karaberidi, A., H Μονή Πατέρων και η ζωγραφική του 17ου αιώνα στην περιοχή της Ζίτσας Ιωαννίνων, unpublished doctoral dissertation, University of Ioannina, 2006, fig. 302Google Scholar.

20 Chatzidakis and Drakopoulou, Έλληνες ζωγράφοι μετά την άλωση, 381 ff.; Chatzidakis, Theophanis, op. cit., 70 ff.; Chatzidakis, M., ‘Πνευματικός βίος ш πολνησμός, 1669-1821. H Τέχνη’, Ιστορία του Ελληνικού Έθνονς, XI (Athens 1974) 422 ff.Google Scholar; Chatzidakis, M., ‘Recherches sur le peintre Théophane le Cretois’, DOP 23-4; (1969-70) 311 ff.Google Scholar; Chatzidakis, M., ‘H κρητική ζωγραφική και η ιταλική χαλκογραφία’, Κρητικά Χρονικά 1 (1947) 27 ff.Google Scholar; Garidis, , La peinture murale, 137 ff.Google Scholar; A. Xyngopoulos, Σχεδίασμα, 94 ff.

21 Chatzidakis and Drakopoulou, Έλληνες ζωγράφοι μετά την άλωση, 76 ff.; Garidis, La peinture murale, 189 ff.; Acheimastou-Potamianou, M., H μονή των Φιλανθρωπηνών και η πρώτη ψάση της μεταβυζαντινής ζωγραψικής (Athens 1983) 197 ff.Google Scholar; Acheimastou-Potamianou, M., Οι τοιχογραψίες της Μονής των Φιλανθρωπψών στο νησί των Ιωαννίνων (Athens 2004), 223 ff.Google Scholar; Xyngopoulos, Σχεδίασμα, 113 ff.; Chatzidakis, , ‘Πνευματικός βίος και πολιτισμός, 1669-1821. H Τέχνη’, 422 ffGoogle Scholar.

22 Chatzidakis, M., ‘H κρητική ζωγραφική кт η ιταλική χαλκογραφία’, 29 ff.Google Scholar; Garidis, La peinture murale, 189 ff.

23 Constantoudaki-Kitromilides, M., ‘,О Μιχαήλ Δαμασκηνός ως συλλέκτης σχεδίων Ιταλών καλλιτεχνών’, Αντίφωνον, Αφιέρωμα στον καθηγητή N. Β. Αρανδάκη (Thessaloniki 1994) 486 ffGoogle Scholar.

24 Richter, J. P., ‘Abendländische-Malerei und Plastik in den Ländern des Orients’, Zeitschrift für bildende Kunst 13 (1878) 207 ff.Google Scholar; Vocotopoulos, P., Τοιχογραφίες Καθολικού Μονής Διονυσίου (Mount Athos 2006), 21 ff.Google Scholar; Chatzidakis, H κρητική ζωγραφική κοα η ιταλική χαλκογραφία’, 29 ff.; Millet, G., Recherches sur l’iconographic de l’Evangile aux XlVe, XVe et XVIe s. d’après les monuments de Mistra, de la Macédoine et du Mont Athos, 2nd ed. (Paris 1960) 163 Google Scholar; Constantoudaki-Kitromilides, M., ‘O Θεοφάνης, о Marcantonio Raimondi, θέματαall’antica και grottesche’, Ευφρόσυνον 1 (Athens 1991) 271 ff.Google Scholar; Rigopoulos, I., Φλαμανδικές επιδράσεις στη μεταβυζαντινή ζωγραφική. Προβλήματα πολιτιστικού συγκριτισμού, 2 vols (Athens 1998-2006)Google Scholar; Frigerio-Zeniou, St., ‘Gravures allemandes dans les ateliers de peintres crétois’, Αελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 27 (2006) 365 ffGoogle Scholar.

25 Xyngopoulos, Σχεδίασμα, 123; Embeiricos, A., L’école Cretoise, dernière phase de la peinture byzantine (Paris 1967) 119 ff.Google Scholar; Garidis, La peinture murale, 197.

26 Garidis, La peinture murale, 190.

27 Garidis, La peinture murale, op. cit., 11 ff.

28 For example see the paintings by Botticelli, Antonello da Messina, Mantegna and others.

29 See in particular the paintings by Mantegna in the Kunsthistorisches Museum; by Sodoma in the Uffizi Gallery, Florence (Hauvette, Le Sodoma, 72-8; see also Bohde, D., ‘Ein Heiliger der Sodomiten?: das erotische Bild des Hl. Sebastian im Cinquecento’, in Fend, M. and Koos, M. (eds), Männlichkeit im Blick: visuelle Inszenierungen in der Kunst seit der Frühen Neuzeit (Cologne 2004) 79 ff.)Google Scholar; and by Ribera in the Museo e Gallerie Nazionali di Capodimonte, Naples ( Sanchez, A. Perez and Spinoza, N., Jusepe de Ribera, 1591-1652 (Naples 1992) pl. 1.114.b)Google Scholar.

30 See respectively Ortolani, S., Il Voliamolo (Milan 1948) fig. 106-11Google Scholar; Ettlinger, L., Antonio and Vieto Poliamolo (Oxford and New York 1978) 36, 49-52, pl. 83-9Google Scholar; Tasoulas, M., О Άγιος Σεβαστιανός (Athens 1996) 20.2 Google Scholar; Kraehling, St Sébastien, 29, pl. 18.

31 Stavropoulou-Makri, A., Les peintures murales de l’église de la Transfiguration à Veltsista (1568) en Etire et l’atelier des peintres Kondaris (Ioannina 1989) 167 ff., fig. 65Google Scholar.

32 Kanari, T., Ή επίδραση της κρητικής τέχνης στη ζωγραφική του νάρθηκα και του παρεκκλησίου του καθολικού της Μονής Γαλατάκη. Εργαστήριο Γεωργίου και Φράγκου Κονταρή, 1586’, Αρχείον Ευβοϊκών Μελετών 32 (1996-7), 162 ff.Google Scholar; Kanari, T., Les peintures du catholikon du monastère de Galataki en Eubée, 1586. Le Narthex et la Chapelle de Saint-Jean-le-Précurseur (Athens 2003) 67 ff., pl. 35aGoogle Scholar.

33 Deliyanni-Doris, H., Die Wandmalereien der Lite der Klosterkirche von Hosios Meletios (Munich 1975) 251-2, fig. 25Google Scholar.

34 Koliou, A., Der Esonartbex des Periteli Klosters in Attika. Ikonographische und stilistische Untersuchung der Wandmalereien, unpublished doctoral dissertation, University of Heidelberg, 1999, 71, fig. 87Google Scholar.

35 For the Kontaris painters see Stavropoulou-Makri, L’église de la Transfiguration, 133 ff.; Garidis, , La peinture murale, 178 ff., 182, 189Google Scholar; Chatzidakis and Dracopoulou, Oi ζωγράφοι μετά την άλωση, 102 ff., Deliyanni-Doris, H., Γύρω από το εργαστήρι των Κονταρήδων, ίη Μοναστήρια νήσου Ιωαννίνων, Πρακτικά Συμποσίοο, 700 χρόνια 1292-1992, Ιωάννινα 29-31 Μαίου 1992 (Ioannina 1999) 103 ff.Google Scholar, with relevant bibliography; Kanari, ‘H επίδραση της κρητικής τέχνης’, n. 41; Acheimastou-Potamianou, Μονή Φιλανθρωπηνών, 228 ff.

36 Proestaki, X., O Δημήτριος Κακαβάς και η ζωγραφική στο καθολικό της Μονής της Παναγίας στη Μαλεσίνα. Συμβολή στη μελέτη του έργου των ζωγράφων Κακαβά (Θεοδοσίου, Μαρίνου, Δημητρίου και Θεόδοολοο), 16ої - 17оїαιώνας, doctoral dissertation, University of Ioannina, 2004, 268ff.Google Scholar; Proestaki, X., ‘Συμβολή στη μελέτη του έργου των ζωγράφων Θεοδοσίου, Μαρίνου, Δημητρίου και Θεόδουλου Κακαβά’, in Πρακτικά του Γ’ Τοπικού Συνεδρίου Αργολικών Σπουδών, Ναύπλιο 18-20 ΦεβρουαρίθΌ2005 (Athens 2006) 141 ffGoogle Scholar. (with English summary: ‘A contribution to the study of the work of Theodosios, Marinos, Dimitrios and Theodoulos Kakavas’), Koliou, Der Esonarthex des Feriteli Klosters in Attika, 238 ff.

37 Stavropoulou-Makri, , L’église de la Transfiguration, 133 ff.Google Scholar; Garidis, La peinture murale, 178 ff.

38 Stavropoulou-Makri, L’église de la Transfiguration, 180 ff., Stavropoulou-Makri, A., ‘La création d’une nouvelle formule de la Crucifixion et sa diffusion dans les Balkans’, in E’ ΑιεθνέςΣυνέδριο Σπουδών Νοτιοανατολικής Ενρώπης, Βελιγράδι 11-17 Σεπτ. 1984 (Athens 1985) 241 ff.Google Scholar; Stavropoulou-Makri, A., ‘Le thème du Massacre des Innocents dans la peinture post-byzantine et son rapport avec l’art italien renaissant’, Byzantion 60 (1990) 366 ffGoogle Scholar.

39 Vocotopoulos, P., Τοιχογραφίες Καθολικού Μονής Διονυσίου (Mount Athos 2006) fig. 461Google Scholar; Huber, P., Athos (Zurich 1969) fig. 208Google Scholar.

40 Millet, G., Monuments de l’Athos, Les peintures, I (Paris 1927) pi. 235.2 Google Scholar.

41 Chatzidakis, M. and Sofianos, D., The Great Meteoron. History and Art (Athens 1990) 173 (bilingual edition in Greek and English)Google Scholar.

42 Tasoulas, Ay. Σεβασπανός, 26.1.

43 In the painting in the Musées Royaux des Beaux-arts, Brussels (с. 1475) ( Giorgi, R., Saints in art (Los Angeles 2003) 329)Google Scholar.

44 In the Brera Gallery, Milan ( Kraehling, , St Sébastien, 30, pl. 19)Google Scholar.

45 Metaphrastes, Symeon, Opera omnia, MPG 116, 816 Google Scholar.

46 Nikodemos, Συναξαριστής I, 317.

47 Deliyanni-Doris, Hosios Meletios, 251-2, fig. 25.

48 Dionysios of Fourna, Ερμηνεία της ζωγραφικής τέχνης ... εκδιδομένη υπό Α. Παπαδόπουλου-Κεραμέως ( Petersburg, St 1909; reprinted Athens, n.d.)Google Scholar.

49 Millet, Athos, pl. 165.3.

50 Nikodemos, Συναξαριστής, I, 317.

51 Réau, Iconographie de l’art chrétien, 1196; Kraehling, St Sébastien pl. 70.

52 Chatzouli, G., О τοιχογραφικός οιάκοσμος της λιτής του καθολικού της Μονής Βαρλαάμ Μετεώρων. Συμβολή στη μελέτη τηςμεταβυζαντινής ζωγραφικής τον 16ου т., unpublished doctoral dissertation, University of Ioannina, 1999, 543-4, pis 136, 147.1, 178.5 respectivelyGoogle Scholar.

53 Vocotopoulos, Μονή Διονυσίου, fig. 456.

54 Research is still pending on this point, since many monuments in Crete and the Aegean islands, as well as in mainland Greece, are unpublished.