1 Elster, J. D., Das Bataillon der Philhellenen, dessen Errichtung, Feldzug und Untergang (Baden 1828)Google Scholar. On Elster's reliability as a historical source see Ρ. Quack-Manousaki, ‘Η συμμετοχή του Γερμανού γιατρού J. D. Elster στον Ελληνικό Αγώνα Απελευθερώσεως’, in A. B. Mandilara, G. Nikolaou, L. Flitouris, Ν. Anastasopoulos (eds.), Φιλελληνισμός: Το ενδιαφέρον για την Ελλάδα και τους Έλληνες από το 1821 έως σήμερα (Peta 2015) 195–206.

2 Der Hellenen Freiheitskampf im Jahre 1822. Aus dem Tagebuch des Herrn A. v. L., Kampfgenossen des Generals Grafen von Normann; bearbeitet von Ludwig Bollmann (Bern 1823).

3 Kiesewetter, F. von, Reise eines Deutschen Offiziers nach Griechenland, seine Erlebten Leiden und Schicksale und seine Rückkehr ins Vaterland. Zur Warnung von ihm selbst Geschrieben (Parchim 1823)Google Scholar.

4 O. Voutier, Mémoires du Colonel Voutier sur la guerre actuelle des Grecs (Paris 1823) 267–82. According to Simopoulos, Voutier's memoirs are an unreliable historical source. Κ. Simopoulos, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του ’21, II (Athens 1980) 222.

5 Brengeri, ‘Adventures of a foreigner in Greece’, The London Magazine 5 (1826) 462–81. On some criticism of Brengeri's work and its striking similarities with Voutier's memoirs see Simopoulos, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα, II, 16.

6 The information provided by Heinrich Treiber on the battle of Peta is meagre: see H. Treiber, Αναμνήσεις από την Ελλάδα 1822–1828. Ανέκδοτο χρονικό του Αγώνος (Athens 1960) 43–5.

7 M. Raybaud, Mémoires sur la Grèce pour servir à l'histoire de la Guerre de l'Indépendance, avec une introduction historique par A. Rabbe, II (Paris 1824) 249–337. On the reliability of Raybaud's memoirs see Simopoulos, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα, II, 260. A. Vakalopoulos, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, VI (Thessaloniki 1982) 164.

8 K. Deligiannis, Απομνημονεύματα, commentary by G. Tsoukalas, II (Athens 1957) 30–44. On Deligiannis’ memoirs see T. Gritsopoulos, ‘Ιστοριογραφία του Αγώνος’, Μνημοσύνη 3 (1970–1971), 87–91.

9 G. Kolokotronis, Απομνημονεύματα, ed. E. G. Protopsaltis (Athens 1955) 66–73.

10 S. Trikoupis, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, 2nd edn, II (London 1860) 258. C. Vyzantios, Ιστορία των κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν εκστρατειών και μαχών και των μετά ταύτα συμβάντων, ων συμμετέσχεν ο τακτικός στρατός από του 1821 μέχρι των 1833 (Athens 1874) 40. T. Gordon, History of the Greek Revolution, I (London 1832) 387. Deligiannis, Απομνημονεύματα, 36–7.

11 P. Mengous [Mengos], Narrative of a Greek Soldier: containing anecdotes and occurrences illustrating the character and manners of the Greeks and Turks in Asia Minor, and detailing events of the late war in Greece, in which the author was actively engaged by land and sea, from the commencement to the close of the Revolution (New York 1830) 189–94.

12 M. Oikonomou, Ιστορικά της Ελληνικής Παλιγγενεσίας ή Ο ιερός των Ελλήνων Αγών, ed. I. Giannaropoulou, T. Gritsopoulos, 2nd edn (Athens 1976) 241–4, 293–6, 321–9.

13 Palaion Patron Germanos, Υπομνήματα περί της Επαναστάσεως της Ελλάδος. Από το 1820 μέχρι του 1823 (Athens 1837) 139. Palaion Patron Germanos, Απομνημονεύματα (Athens 1900) 116–18, 141.

14 N. Spiliadis, Απομνημονεύματα, I (Athens 1851) 355–65.

15 Gordon, History of the Greek Revolution, I, 380–91.

16 Gervinus, G. G., Geschichte des Neunzehnten Jahrhunderts seit den Wiener Verträgen, V (Leipzig 1861) 355–60Google Scholar.

17 Trikoupis, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, II, 251–64.

18 G. Finlay, History of the Greek Revolution, I (London 1861) 321–34.

19 C. Vyzantios, Ιστορία του τακτικού στρατού της Ελλάδος. Από της πρώτης συστάσεώς του κατά το 1821 μέχρι των 1832 (Athens 1837) 10–18. Vyzantios, Ιστορία των κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν εκστρατειών και μαχών, 36–50.

20 L. Koutsonikas, Γενική ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, II (Athens 1963) 177–9.

21 Chambers, C. D., The Greek War of Independence (1821–1827) (London 1909) 31–4Google Scholar.

22 B. Anninos, Οι Φιλέλληνες του 1821 (Athens 1925) 156–80. P. D. Zouvas, Η οργάνωσις τακτικού στρατού κατά τα πρώτα έτη της Επαναστάσεως 1821 (Athens 1969) 90–118, 137–62. G. T. Zoras, ‘Η εν έτει 1822 μάχη του Πέτα κατ’ ανέκδοτον χειρόγραφον του απορρήτου Αρχείου του Βατικανού’, Παρνασσός 13 (1971), 485–93. B. Sfiroeras, ‘Σταθεροποίηση της Επαναστάσεως (1822–1823)’ in Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, XII (Athens 1975) 229–33, 267–8. L. Droulia, ‘Ο Φιλελληνισμός από το 1821 ως το 1823’, in Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, XII, 314–23. D. Karatzenis, Γώγος Κ. Μπακόλας, O αδάμαστος οπλαρχηγός του ’21 (Ioannina 1978) 60–93. D. Karatzenis, Η προς Ήπειρον εκστρατεία το 1822 και η μάχη του Πέτα (Athens 1980). Simopoulos, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα, II, 189–283. Vakalopoulos, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, VI, 144–70. Quack-Manousaki, ‘Η συμμετοχή του Γερμανού γιατρού J. D. Elster’, 185–206. D. Tzakis, ‘Τα πολεμικά γεγονότα: Οι εξελίξεις στα μέτωπα του πολέμου (1822–1824)’, in Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770–2000, III (Athens 2003) 83–8. K. Zaride, ‘Φιλελληνισμός και η μάχη του Πέτα’, in Mandilara et al., Φιλελληνισμός: Το ενδιαφέρον για την Ελλάδα, 231–41. G. B. Nikolaou, ‘Η εκστρατεία στην Ήπειρο (1822) και η μάχη του Πέτα μέσα από τα απομνημονεύματα των Φιλελλήνων Olivier Voutier, Maxime Raybaud, Daniel Elster’, in Mandilara et al., Φιλελληνισμός: Το ενδιαφέρον για την Ελλάδα, 243–71. W. St Clair, That Greece Might Still Be Free: The Philhellenes in the War of Independence (2^nd edn, Cambridge 2008) 82–102.

23 European sources referring to Mavrocordatos’ campaign in Epirus have a greater value than Greek ones, since their authors were eyewitnesses of events and offer a view free of personal rivalries. See Nikolaou, ‘Η εκστρατεία στην Ήπειρο (1822)’, 246–9.

24 Simopoulos, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα, II, 189.

25 A post equivalent to that of the prime minister.

26 Raybaud, Mémoires sur la Grece, II, 238.

27 The Regiment of the regulars was composed by Greek conscripts recruited by Dimitrios Ypsilantis, an ex-officer of the Russian imperial army.

28 Simopoulos, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα, II, 190–1.

29 Op. cit., II, 191.

30 Anninos, Φιλέλληνες, 156. Vakalopoulos, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, VI, 144.

31 Vyzantios, Ιστορία των κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν εκστρατειών και μαχών, 36.

32 All dates Old Style.

33 Tzakis, ‘Τα πολεμικά γεγονότα’, 79.

34 Spiliadis, Απομνημονεύματα, I, 315–17.

35 Kolokotronis, Απομνημονεύματα, 65–6.

36 Vyzantios, Ιστορία του τακτικού στρατού, 12–13. See also Aschling, N. F., Forsök till Grekiska Revolutionens Historia, enligt Anteckningar Gjorde pä Stället (Stockholm 1824) 81–4Google Scholar.

37 Anninos, Φιλέλληνες, 158–9.

38 On Normann's career and biography, see Schott, A., Taschenbuch für Freunde der Geschichte des Griechischen Volkes (Heidelberg 1824)Google Scholar.

39 Vyzantios, Ιστορία των κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν εκστρατειών και μαχών, 33–4.

40 Elster, Das Bataillon der Philhellenen, 6–7.

41 Op. cit., 21–2. Elster is the only source that refers to the use of maps; no other details about them are known.

42 Op. cit., 85.

43 Κ. Mendelssohn-Bartholdy, Geschichte Griechenlands von der Eroberung Konstantinopels durch die Türken im Jahre 1453 bis auf unsere Tage, I (Leipzig 1870) 261–2. Vyzantios, Ιστορία του τακτικού στρατού, 13. Anninos, Φιλέλληνες, 160. Simopoulos, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα, II, 195, n. 11.

44 Elster, Das Bataillon der Philhellenen, 7–8. Vyzantios, Ιστορία του τακτικού στρατού, 13. ‘… ων η άσκησις εγένετο δι’ όλης της ημέρας κατά τους περί ασκήσεως γαλλικούς κανονισμούς’: Vyzantios, Ιστορία των κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν εκστρατειών και μαχών, 33.

45 Elster, Das Bataillon der Philhellenen, 31.

46 Op.cit., 26.

47 Vyzantios, Ιστορία των κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν εκστρατειών και μαχών, 36.

48 The Greek word ταμπούρι is of Turkish origin (tabur). In the late medieval and early renaissance context, the tabur was the ‘wagon fortress’: ‘The wagon fortress or wagon camp was a defensive arrangement of war carts chained together, wheel to wheel, and protected by heavy wooden shielding’ (G. Ágoston and B. Masters, Encyclopedia of the Ottoman Empire (New York 2009) 587). The term tambouri as a description of the fortifications of irregular troops was probably derived from this context.

49 A. Vakalopoulos, Τα ελληνικά στρατεύματα του 1821: οργάνωση, ηγεσία, τακτική, ήθη, ψυχαγωγία (Thessaloniki 1948) 146–8, with relevant bibliography.

50 Elster, Das Bataillon der Philhellenen, 39–40.

51 Simopoulos, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα, II, 203.

52 Sfiroeras, ‘Σταθεροποίηση της Επαναστάσεως’, 232. Tzakis, ‘Τα πολεμικά γεγονότα’, 84.

53 Elster, Das Bataillon der Philhellenen, 150–1.

54 See the criticism by Gordon, History of the Greek Revolution, I, 381–2.

55 Mendelssohn-Bartholdy, Geschichte Griechenlands, 264. See too St Clair, That Greece Might Still Be Free, 96–7, though his account is based solely on Raybaud and thus does not mention the participation of the irregulars.

56 Elster, Das Bataillon der Philhellenen, 203–7.

57 Op. cit., 129, 208. Raybaud, Mémoires sur la Grece, II, 294–5. Simopoulos, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα, II, 231–3.

58 Elster, Das Bataillon der Philhellenen, 203–4. Raybaud, Mémoires sur la Grece, II, 306–8.

59 See, for example, the critiques of Mavrocordatos by Mendelssohn-Bartholdy and Spiliadis: Mendelssohn-Bartholdy, Geschichte Griechenlands, 263; Spiliadis, Απομνημονεύματα, I, 354.

60 Elster, Das Bataillon der Philhellenen, 153, 195–7.

61 Op. cit., 199.

62 Elster, Das Bataillon der Philhellenen, 199.

63 Detailed description in Karatzenis, Η προς Ήπειρον εκστρατεία, 60–1.

64 Elster, Das Bataillon der Philhellenen, 206–7.

65 Raybaud, Mémoires sur la Grece, II, 322.

66 Gordon, History of the Greek Revolution, I, 388–9. Spiliadis, Απομνημονεύματα, I, 362–3. Deligiannis, Απομνημονεύματα, 39.

67 Elster, Das Bataillon der Philhellenen, 207–8.

68 Kanellos Deligiannis mentions a total force of 4000: Deligiannis, Απομνημονεύματα, 39.

69 Simopoulos, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα, II, 258.

70 Op. cit., II, 259.

71 Deligiannis, Απομνημονεύματα, 39.

72 Mengous, Narrative of a Greek Soldier, 190. Use of ‘trenches’ is also mentioned by Mengos during the description of skirmishes. Mengous, Narrative of a Greek Soldier, 123–5.

73 Tagebuch und Erläuterungen über den Kampf der Philhellenen in Griechenland (Dinkelsbühl 1823) 170.

74 Vyzantios, Ιστορία του τακτικού στρατού, 15.

75 Ν. Fizentzidis, Ανέκδοτοι αυτόγραφοι επιστολαί των επισημοτέρων Ελλήνων οπλαρχηγών και διάφορα προς αυτούς έγγραφα της Διοικήσεως μεθ’ ιστορικών σημειώσεων (Alexandria 1893) 240.

76 Op. cit., 238–9. Finlay mentions that Normann tried to persuade the Philhellenes to construct some fortifications but was met with their unwillingness to work under the hot July sun. Finlay, History of the Greek Revolution, I, 326–7. We cannot accept as credible Finlay's view that Mavrocordatos was culpable for not being present to persuade the troops to work on constructing fortifications; this was clearly a decision for the field commander.

77 Mendelssohn-Bartholdy, Geschichte Griechenlands, 268.

78 This statement is repeated by the majority of the secondary sources. Trikoupis, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, II, 260.

79 See the relevant reasoning in Simopoulos, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα, II, 243, n. 139.

80 Elster, Das Bataillon der Philhellenen, 210–11.

81 Op. cit., 211–12.

82 Simopoulos, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα, II, 201.

83 Elster, Das Bataillon der Philhellenen, 214.

84 Raybaud, Mémoires sur la Grece, II, 288–90, 325–6. Aschling, Forsök till Grekiska Revolutiones Historia, 86–8. Brengeri, ‘Adventures of a foreigner in Greece’, 348. Vyzantios, Ιστορία του τακτικού στρατού, 16. Mendelssohn-Bartholdy portrays Bakolas as an ‘unfaithful and malevolent old man’, an ‘Albanian traitor’ and an ‘unfaithful chieftain’. Mendelssohn-Bartholdy, Geschichte Griechenlands, 265–6, 268–70. Spiliadis, Απομνημονεύματα, I, 363. On similar accusations see Anninos, Φιλέλληνες, 164. Treiber merely mentions that ‘The men of Gogos, Varnakiotis and others retreated without shooting even a volley’. Treiber, Αναμνήσεις από την Ελλάδα, 44, while Oikonomou mentions both opposing views expressed on Gogos’ behaviour during the battle. Oikonomou, Ιστορικά της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, 326, 328–9. Different views have been expressed by Deligiannis and Trikoupis. Deligiannis, Απομνημονεύματα, 39. Trikoupis, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, II, 263.

85 Elster, Das Bataillon der Philhellenen, 214–22.

86 See the analysis in Karatzenis, Η προς Ήπειρον εκστρατεία, 124–6, where he argues against Gogos’ treachery.

87 Gogos was known to have had a communication with the Turks that raised the Philhellenes’ suspicions: Finlay, History of the Greek Revolution, I, 324–5. Elster, Das Bataillon der Philhellenen, 198–9. Elster mentions that Gogos himself justified this communication as an attempt to deceive the Turks as to his real intentions in order to get supplies from them. We should take into account that communication between Greek war chiefs and Turkish officials was not an unusual practice during the Revolution.

88 For a similar case, see Kolokotronis, Απομνημονεύματα, 72–3.

89 Deligiannis, Απομνημονεύματα, 40–1.

90 Mengous, Narrative of a Greek Soldier, 192.

91 There is no consensus among sources and the secondary bibliography about the number of the enemy forces that appeared behind the Greek lines. Mendelssohn-Bartholdy, Geschichte Griechenlands, 269. Vyzantios, Ιστορία των κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν εκστρατειών και μαχών, 42. Trikoupis, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, II, 261. Gervinus, Geschichte des neunzehnten Jahrhunderts seit den Wiener Verträgen, V, 358–60. Koutsonikas, Γενική ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, II, 178. Fizentzidis, Ανέκδοτοι αυτόγραφοι επιστολαί, 240. Deligiannis, Απομνημονεύματα, 41.

92 Mendelssohn-Bartholdy, Geschichte Griechenlands, 266. Treiber, Αναμνήσεις από την Ελλάδα, 44.

93 Mendelssohn-Bartholdy, Geschichte Griechenlands, 265. Trikoupis, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, II, 257.

94 On additional reasons for the defeat see Zouvas, Η οργάνωσις τακτικού στρατού, 150–1; Simopoulos, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα, II, 271–8; Sfiroeras, ‘Σταθεροποίηση της Επαναστάσεως’, 268.

95 Gordon, History of the Greek Revolution, I, 380.

96 Brengeri, ‘Adventures of a foreigner in Greece’, 345.

97 Ρ. Quack-Manousaki, ‘Οι Γερμανοί εθελοντές στον Αγώνα του 1821’ in Πρακτικά 4^ου Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών, III (Athens 1992–3) 74–5.

98 N. Diamantouros, Οι απαρχές της συγκρότησης σύγχρονου κράτους στην Ελλάδα (1821–1827) (Athens 2002) 239.

99 St Clair, That Greece Might Still Be Free, 278–93.

100 Vyzantios, Ιστορία των κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν εκστρατειών και μαχών, 151.

101 Op. cit., 149–73.

102 Finlay, History of the Greek Revolution, I, 329–30.

103 Trikoupis, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, II, 260.