Hostname: page-component-5c6d5d7d68-wp2c8 Total loading time: 0 Render date: 2024-08-19T21:22:11.287Z Has data issue: false hasContentIssue false

Introduction

Published online by Cambridge University Press:  23 February 2010

Abstract

Image of the first page of this content. For PDF version, please use the ‘Save PDF’ preceeding this image.'
Type
Introduction
Copyright
Copyright © Royal Historical Society 1843

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

page i note * Theodori Arch. Cant. Liber Pœnitentialis, xxvij. § 8–22. Thorpe's edit, of the Saxon Laws, p. 292. Non licet clericos vel laicos, magos aut incantatores existere aut facere philacteria, quæ animarum suarum vincula comprobentur ; eos autem qui his utuntur, ab æcclesia pelli præcipimus. Si quis maleficio suo aliquem perdiderit……… Si quis pro amore veneficus sit, et neminem perdiderit ………. Si autem per hoc mulieris partum quis deceperit …… Si quis ariolos quærit, quos divinos vocant, vel aliquas divinationes fecerit, quis et hoc dæmoniacum est …. Si quis sortes habuerit, quas sanctorum contra rationem vocant, vel aliquas sortes habuerit, vel qualicunque malo ingenio sortitus fuerit, vel divinaverit ….. Si qua mulier divinationes vel incaotationes diabolicas fecerit …… Si qua mulier filium suum vel filiam super tectum pro sanitate posuerit, vel in fornace …… Qui grana arserit ubi mortuus est homo, pro sanitate viventium et domus …… Si quis, pro sanitate filioli, per foramen terræ exierit, illudque spinis post se concludit …… Qui divinationes expetunt, et more gentilium subsequuntur ; aut in domos suas hujusmodi homines introducunt, exquirendi aliqnid arte malefica, aut expiandi causa …… Si quis ad arbores, vel ad fontes, vel ad lapides, sive ad cancellos, vel ubicunque, excepto in æcclesia Dei, votum voverit, aut exsolverit, III. annos cum pane et aqua pœniteat; et hoc sacrilegium est, vel dæmoniacum. Qui vero ibidem ederit, aut biberet, I. annum pœniteat in pane et aqua. Si quis in kalendas Januarii in cervulo aut vetula vadit, id est, in ferarum habitus se commutant, et vestiuntur pellibus pecudum, et as-sumunt capita bestiarum ; qui vero taliter in ferinas species se transformant, III. annos pœniteant; quia hoc dæmoniacum est. Si quis mathematicus est, id est, per invocationem dæmonum hominis mentem converterit …. Si quis emissor tempestatis fuerit, id est maleficus …….. Si quis ligatures fecerit, quod detestabile est.

page ii note * Confessionale Ecgberti, c. 29. p. 355. Si mulier artem magicam, et incantationes, et maleficia exerceat, xii. menses, vel tria legitima jejunia, vel xl. dies jejunet: sciatur quantum sit flagitium. Si maleficiis suis aliquem occiderit, vii. annos jejunet. Compare the Pœnitentiale Ecgberti, 1. iv. c. 16. p. 379. Si quis alterum veneficio perdiderit, vii. annos jejunet, iii. in pane et aqua, et iiii. iii. diebus per hebdomadam in pane et aqua. C. 18. Si quis veneficiis utatur, alicujus amoris gratia, et ei in cibo dederit, vel in potu, vel per alicujus generis incantationes, ut eorum amor inde augeatur ; si laicus hoc faciat, dimidium anni jejunet, diebus Mercurii et Veneris, in pane et aqua, et aliis diebus fruatur cibo suo, excepta carne sola.

page ii note † C. 16. Thorpe's Laws, p. 396.

page ii note ‡ C. 48. Ib. p. 419.

page iii note * C. 11. Thorpe's Laws, p. 74.

page iii note † C. 6. ib. p. 86.

page iii note ‡ See ib. pp. 135 and 162.

page iii note § See Vit. Hereward. cc. 23, 24, 25, in the Chroniques Anglo-Normandes, Rouen, 1837, volii. pp. 68, 70, 75.

page iii note ║ Quale est quod nocticulam quandam vel Herodiadem, vel præsidem noctis domi-nam, consilia et conventus de nocte asserunt convocare: varia celebrari convivia: ministeriorum species diversis occupationibus exerceri: et nunc istos ad pœnam trahi pro meritis, nunc illos ad gloriam sublimari. Præterea infantes exponi lamiis, et nunc frustratim discerptos edaci inglnvie in ventrem trajectos congeri, nunc præsidentis miseratione rejectos in cunas reponi. Johan. Salisb. Policraticus, lib. i. c. 17.

page iv note * See on this subject Grimm's Deutsche Mythologie, pp. 594–597, and the extracts in the Appendix to the Introduction to the present volume. See also my Selection of Latin Stories, p. 21, and the Reliquiæ Antiquæ, vol. i. p. 285.

page v note * Statuta Cap. General. Ordinis Cisterciensis, anni M.cc.xc, c. 2. apud Martene, Thes. novus Anecdot. vol. iv. p. 1485. Item, ad detestandum crimen sortilegli, quod est quœdam species hœreticœ pravitatis, definitioni olim editæ de sortilegiis generale capitolum ducit provide hoc addendum, quod quæcumque persona ordinis seu monachus vel conversus super hoc tanto crimine fuerit deprehensus, non promoveatur ad aliquas dignitates, nee ad actus legitimos admittatur, sed ultimus omnium et omni sexta feria sit in pane et aqua usque ad nutum capituli generalis, et hæc definitio extenditur ad universas ordinis moninales.

page vi note * Anon, de Orig. Carthus. (ap. Martene, Amplissima Collect, tom. vi. p. 55, et seq.) Cap. xxv. De hæresi Valdensium seu pauperum de Lugduno. Valdensium hæresis seu pauperum de Lugduno circa hoc tempus contra Christum Dominum nostrum impudenter surrexit, quæ nos ut cæteræ hæreses multum turbavit, cujus inventor fuit diabolica inspiratione delusus, Valdensis quidam, civis Lugdunensis. Hie cum dives esset, relictis omnibus, paupertatem evangelicam sectari voluit, zelum Dei forte habens, sed non secundum scientiam. Qui scribi fecit aliquos Bibliæ libros in vulgari cum nonnullis sanctorum auctoritatibus Nam miserrimi isti videntes sibi resisti et condradici per prselatos et pastores nostros, per prædicatores ac religiosos, et quod diutius aperte et palam nequeunt malignari, ad alia conversi sunt perditionis argumenta. Horum siquidem plurimi dæmonum invocatores facti et cum eis paciscentes sortilegi facti sunt, nefanda cum humani generis hoste habentes susurria, damnandaque commercia. Hi pepigerunt fœdus cum morte, et cum inferno fecerunt pactum …….. Memini me, in adolescentia, antequam hunc ordinem ingrederer, multa de hujusmodi sortilegis, qui vulgo scobaces dicuntur, audisse. Nam tune et deinceps plures capti fuerunt in nostra provincia et combusti, qui prius in arcta positi quæstione, horrenda fatebantur. De quorum uno, si tamen id tibi rectum videtur, æstimo non silendum. …. Itaque, ut jam dixi, ante ordinis hujus ingressum fuit quidam Guillelmus Edeline dictus, theologiæ sacræ professor prius, sed, ut post in propatulo patuit, ipsius persecutor. Hie prius Carmelita, inde ad Cartusienses accedens, sed non longo post tempore eos deserens, dispensatus, immo melius dissipatus ab ordine, ad sancti religionem Benedicti se transtulit: qui postea diabolica improbitate tanta extitit ambitione absorptus, quod ut ad affectatas male indigneque cupitas pervenire posset dignitates, cum hoste crudeli pactum fecit, et ipsum prius in humana effigie, ut facilius daciperet apparentem, adoravit, ejus manum nefariam flexis poplitibus obsculando … Postquam hunc miserum humani generis hostis loris infidelitatis tenuit fortiter alligatum, nequaquam ei quod egerat suffecit, sed ipsum ad deteriora pertraxit. Nempe jam non in humana effigie, sed in vilissimi hirci forma sese ostentans, ad hoc perversum ac detestandum et omnino inhonestum perduxit, ut eum adorando ipsam pudendam corporis partem, secessum scilicet, oscularetur, abominabilior certe factus quam equus et mulus, quibus non est intellectus. Hie insuper ad id perfidise deductus est miser, ut in ipsorum scobadum detestando conventu, qui ad certum noctibus per aura, ut ipsi missi confessi sunt, deportabantur locum. Hie, inquam, infelix inimici prœco factus est, et qui quondam fuerat præco veritatis, factus est nuntius hostis, miseris ita dicens: Vos ipsos, ut decet, ad dominum et magistrum vestrum recipien-dum præparate. Taceo de abnegatione Sanctæ Trinitatis, Jesu Christi Domini nostri ac suæ dignissimæ Matris, dignissimi crucis vexilli, sanctorum sacramentorum, et aliorum quæ fideles credere tenentur et servare. Nam illa horrenda sunt ipso auditu. Nam ille, postquam diu in tali errore mortuus in anima vixit, deprehensus captus est, et in manus Ebroicensis honorandi pontificis traditus, qui et sacros mihi ordines omnes contulit in ipsa Ebroicensi civitate ….. Hanc narrationem sic diffuse duplici de causa posui, ad cautelam scilicet multorum, qui forte possent seduci ab his Valdensibus, seu scobacibus, quorum multi, quamvis ignoti, supersunt non dubito.

page vii note * Item, habent etiam inter se mixtum abhominabile et perversa dogmata ad hocapta, sed non reperitur quod abutantur in partibus istis a multis temporibus. Item, in aliquibus aliis partibus apparet eis dæmon sub specie et figura cati, quern sub cauda sigillatim osculantur. Item, in aliis partibus super unum baculum certo unguento perunctum equitant, et ad loca assignata ubi voluerint congregantur in momento dum volunt. Sed ista in istis partibus non inveniuntur. Reliquise Antiquæ, vol. i. p. 247.

page vii note † Sortilegis commode subjunguntur lamiæ, aut maleficæ, quas in Italia communiter strigias vocant, ad similitudinem strigis nocturnæ et importunæ avis, quia noctu præcipue dicuntur in maleficiis versari, et infantium sanguinem sugere. Alii vocant magas, incantatrices, aliisque nominibus. Dicuntur fuisse secta virorum, et præcipue mulierum, quæ circa annum CIOCCCC. in Italia orta esse dicitur: congregari autem certis locis per oppida et villas certis temporibus, præcipue nocte diem veneris præcedente, ipsisque apparere diabolum in forma humana visibili; quando sectæ illi nomen volunt dare, quod primo et ante omnia jussu diaboli abnegent sanctam fidem et sanctum baptisma, dominum Deum, et Beatam Virginem Mariam, et postea crucem aliquam ab una strigiarum terræ inscriptam conculcent: quibus omnibus peractis faciunt ndelitatem in manibus ipsius Diaboli, acceptantes eum in dominum suum, promittuntque ei obedientiam in omnibus ; et in signum horum omnium manu sinistra post tergum versa diaboli manum tangunt, eidemque aliquid offerunt in signum subjectionis. Exinde dicuntur credere diabolum verum suum esse dominum ac deum ; et quotiescunque vadunt ad nocturnam illam congregationem, quam ludum bonce 80-cietatis appellant, diabolo in forma humana apparenti reverentiam facere, ipsumque capite profunde inclinato ut verum suum Deum adorare. Ad hane congregationem, seu ludum, dicuntur vigilantes et sensibus bene utentes vere ac corporaliter vadere; pedibus quidem, si loca sint propinqua: si vero distantia, deferri a diabolo per aërem. Limborch, Historia Inquisitionis, lib. iii. c. xxi

page viii note * Circa annum 1460 in Flandria et Artesia inquisitio admodum sæviit, contra quosdam, qui falso magiæ et occulti cum Satana fœderis insimulabantur, qui, ad conflandam Valdensibus invidiam, Valdenses nuncupabantur: locus autern, in quo nocturnos suos cœtus habere dicebantur, Valdesia. Duaci, Atrebati, aliisque in locis, diversis temporibus plures ad requisitionem Petri Brussardi inquisitoris in carcerem sunt conjecti. Hi, tormentis victi, quicquid ipsis exprobratum fuit confitebantur: inter alia, quod se Satanæ devovissent, ilium adorassent, cum ipso carnaliter commixti essent, aliaque quse nullam merentur fidem. Ad rogum damnati, innocentes se protestabantur, et publice coram omnibus alta voce proclamabant, nunquam se in Valdesia (ita, uti diximus, cœtus ille nocturnus magorum et diaboli vocabatur) fuisse, sed a judicibus esse deceptos, qui blandis promissis, quibus vita ac omnia bona ipsis promittebantur si crimina objecta confiterentur, ex ipsis elicuerint falsam criminum a se nunquam commissorum confessionem: alii aiebant tormentis falsam sibi confessionem expressam: tandem orabant astantes ut pro se Deum precarentur, mediisque in flammis animas suas Deo commendabant. Illorum tamen innocentia postea patuit: nam anno 1491 miseri hi, cum aliis ob eandem causam in carcerem conjectis, sententia Parliamenti Parisiensis declarati sunt innocentes, bonaque ipsis restituta; judicibus vero gravis mulcta pecuniaria est irrogata.—Limborch, Historia Inquisitionis, lib. i. c. xxiii.

page ix note * Abbreviatio Placitorum, p. 62. Placita apud Westmonast. in octab. Sancti Hillarii anno regni regis Johannis decimo. Norf. Agnes uxor Odonis mercatoris appellavit Galienam de sorceria, et ipsa liberata est per judicium ferri. Et ideo Agnes remanet in misericordia.

page ix note † Year Book, vol. iv. p. 17. De termino Trinitatis anno xlv. regni regis Edwardi tertii. Nota, Que un home fust prise en Southwark ovesque un test et un visage d'un home mort, et ovesque un livre de sorcery en son male, et amesne devant Sir J. Knivet justice en bank le roy, mès nul endietment sur luy, per que les clerks luy fierent jurer que jammès ne serroit sorcerer, et fuit deliveré del prison, et le teste et le livre arse à Touthil as costages le prisone, &c.

page x note * MS. Burney, in Mus. Brit. No. 356, p. 100.

page x note † Recurrens igitur pœnitens ad primum mandatum, quod est, non adorabia deos alienos, et sollicite videat in semetipso si transgressus est illud, videlicet si cultum soli Deo debitum dsemoniis vel alii creaturæ exhibuerit, scilicet faciendo præstigia, id est, recurrendo ad conjurationes, sicut solebat fieri pro furto, in gladio, vel in pelvi, sive in speculo, vel in scriptia inclusis luto impositis in aqua benedicta, et similia, vel recurrendo ad auguria, id est, divinares, vel sortilegium fecerit, vel sorciarias pro talibus consulerit, sive dæmonibus sacrificaverit, sicut faciunt miseri et fatui pro mulieribus quas amant, et similiter e contrario. MS. Burney, No. 356, p. 63. The glass is a well known instrument of conjuration, and the basin is alluded to in old ballads.

page x note ‡ Rot. Pat. 7 Hen. IV. printed in the Fœdera, torn. iv. pt. i. p. 93

De sortilegis capiendis.

Rex venerabili in Christo patri P. eadem gratia episcopo Lincolniensi, salutem. Quia datum est nobis intelligi, quod quamplures sortilegi, magici, incantatores, nigromantici, divinitores, arioli, et phitones infra diœcesim vestram existunt, qui diversa horribilia et detestabilia indies perpetrant, et quamplures de populo nostro, infra diœcesim prædictam, suis maleficis artibus perverti et diffamari faciunt dampnabiliter et inique, in populi nostri commotionem, et sanctæ matris ecclesice scandalum, ac fidei catholicse subversionem manifestam, unde quamplurima incommoda et inconvenientia infra diœcesim prsedietam ante hæc tempora evenerunt, et majora, quod absit, evenire formidantur infra breve, nisi de remedio oportuno per potestatem regiam celerius ordinetur, nos, hujusmodi incommodis et inconvenientiis obviare, ac fidem catholicam (cujus sumus et esse volumus defensores) impugnantes, juxta eorum demerits, puniri et quantum ad nos attinet castigari volentes, assignavimus vos ad omnes et singulos hujusmodi sortilegos, magicos, incantatores, nigromanticos, divinitores, ariolos, et phitones, ubicumque eos infra diœcesim prædictam, tam infra libertates, quam extra inveniri contigerit, coram vobis seu sufficientibus deputatis vestris, quotiens necesse fuerit, evocandum et diligenter examinandum, et eos, cum iode legitime convicti fuerint, vel prius, si vobis videbitur faciendum, prisonis committendum, in eisdem detinendos, quousque a suia maleficiis hujusmodi resipiscant, aut nos pro eorum deliberatione aliter duxerimus ordinandum ; et ideo vobis mandamus quod circa præmissa diligenter intendatis, et ea faciatis et exequamini in forma prsedicta: Damus autem universis et singulis, tam viris ecclesiasticis, quam vicecomitibus, majoribus, ballivis, constabulariis, ac aliis ministris et fidelibus nostris, in singulis comitatibus infra diœcesim prffidictam, tam infra libertates quam extra, tenore prsesentium firmiter in mandatis quod vobis et deputatis vestris hujusmodi in prsemissis faciendis et exequendis, pareant et intendant, prout decet. In cujus, &c. Teste Rege apud Westmonasterium, ij. die Januarii.

page xi note * Rot. Pat. 10 Hen. VI. Fœdera, vol. iv. pt. iv. p. 177

De sortilego arestando.

Rex dilecto et fideli suo Johanni Colepeper, ac dilecto sibi Roberto Passemer servienti suo ad arm a, salutem. Sciatis quod quibusdatn certis de causis coram nobis et concilio nostro propositis, assignavimus vos conjunctim et divisim ad Thomam Northfelde, sacrje paginse professorem, ordinis prsedicatorum, apud civitatem Wygornise commorantem, capiendum et arestandum, necnon ad omnimodo libros suos, tractantes materiam sortilegce pravitatis, seu quascumque alias materias suspectas, scrutandum, capiendum seu arestandum, et ipsum Thomam, ac libros suos taliter suspectos, salvo et secure coram concilio nostro, omni celeritate possibili, adducendum, ad respon-dendum super hiis quæ sibi ex parte nostra objicientur tune ibidem, et ad faciendum ulterius et recipiendum quod per nos et dictum consilium nostrum consideratum fuerit in hac parte ; et ideo vobis mandamus quod circa prsemissa diligenter intendatis, ac ea faciatis et exequamini in forma prsedicta : Damus autem universis et singulis vicecomitibus, majoribus, ballivis, constabulariis, ac aliis officiariis, ministris, ligeis et subditis nostris quibuscumque, tam infra libertates quam extra, tenore prsesentium firmiter in mandatis quod vobis, seu alteri vestrum in executione prsemissorum intendentes sint, consulentes, et auxiliantes, quotiens et quando per vos, seu alterum vestrum, ex parte nostra, fuerint rationabiliter pramuniti. In cujus, &c. Teste Rege apud Westmonasterium, septimo die Maii. Per concilium.

page xii note * MS. Cott. Cleopatra F. iv. f. 58. Be sortilegis cancettario deliberandis. — Nono die Maii, anno decimo, virtute brevis regii, domino Waltero Hungerford, constabulario castri regis de Wyndesore, directi, conduxit Margeriam Jourdemayn, Johannem Virley clericum, et fratrem Johannem Ashewell ordinis Sanctæ Crucis London., nuper custodise suæ pro sorcerye in dicto castro commissos, usque concilium regis apud Westmonasterium, et ibidem, de mandate dominorum de concilio, deliberavit dictam Margeriam, Johannem, et fratrem Johannem domino cancellario, et exoneratus est de cætero de eorum custodia.

Eodem die concordatum et concessum est per dominos de concilio, quod quandocumque dictus Johannes Verley, et frater Johannes Asshewell, invenerint sufficientem securitatem, coram dicto domino cancellario, de csetero se bene gerendo, quod ipse dimittat eos exonerates de prisona, et quod simili modo dicta Margeria exoneretur de prisona, sub securitate mariti sui in cancellaria regis facienda.

page xii note † The following extracts from the process are given, with corrections, from Delrio, Disquisit. Magicar. f. 781, as being the book most ready at hand at the moment. An. 1430. Cum prope Compendium potita esset hostium, Parisiensis Universitas litteris publicis earn apud Henricum Angliæ regem accusavit sortilegii et maleficii: causæ prsetensæ fuere sequentes, quæ, etsi false prsetexebantur, ostendnnt tamen sensum ecclesiasticæ curiæ, et almæ academiæ illius temporis. Promotor itaque fiscalis, quidam Guilhelmus de Estivel, aut, ut in actis, et in sententia delegati apostolici vocatur, Joannes de Estivet: ubi in articul, 4. dicitur arbor quædam fuisse apud Dompreum, ubi solitæ convenire maleficæ et misceri dæmonibus. Que près de Domprein y a un grand et vieux arbre, qu'on nomme l'arbre charmé fée de Bourlemont, et que après de cest arbre y a une fontaine, près laquelle on diet que frequentent les malins esprits, avecque lesquels se meslent de nuict lea sorciers, dansans et gambadans autour desdicts arbre et fontaine. Articul. 5. que le susdicts arbre et fontaine sont surnommez des feès. Aussi luy demandoyent, si elle avoit cognoissance de ceux ou celles, qui certains jours de la sepmaine vont au sabbat avec les fees. Respondit avoir ouy dire qu'on y alloit le jeudy. Articul. 6. qu'elle alloit au diet arbre les heures qu'on celebroit le divin service, à fin que estant lors seulle elle peut à son ayse danser et caroler autour des lieux susdicts, où elle faisoit plusieurs bouquets et chapeux des flurs et herbes plus soefves qu'elle trouvoit, et en couronnoit le dit arbre en chantant certains vers et disant quelques mots de sortilege : et y retournant l'endemain, quoy que le soir elle y eust mis les diets chapelets et guirlandes, si est ce qu'elle n'y trouvoit chose quelconque. Articul. 7. Qu'elle soulloit porter en son sein de la mandragore, esperant par ce moyen en avoir bonne fortune, tant en richesses qu'en autres choses temporelles; comme si la mandragore avoit en soy telle efficace. Articul. 19. Avoir pris conseil des malins esprits, et que par enchantemens et moyens non peroris et illicites elle avoit descouverte certaine espée, qui estoit en l'eglise de Saincte Catherine du Fierbois. Articul. 20. Avoir eu des anneaux charmez, et qu'elle die quelques paroles sortilegues sur son enseigne, et sur les guidors que portoyent les siens, disant que cela servoit pour leur donner bonne fortune en guerre, usant de grandes conjurations, à fin que par ce sort elle bienheurast leurs entreprises : tenant pour tout certain, que tant qu'ils porteroyent ces drapeaux ainsi conjurez, ils ne pouroyent recevoir aucune deffaicte par leurs adversaires s et qu'elle se plaignit publiquement a Compeigne, lors qu'elle fust prise, de ce que lessiens avoyent oublié d'aporter ses enseignes, et que pour ce elle estoit tombée en ce malheur, pour ce que ceux qui s'aydant d'arz defenduz, et soubs bon pretexte pretendent authoriser leur perversité, ont de coustume de consacrer les instrumens desquels ils s'aydent. Articul. 36. Que par quelque sort et invocation elle avoit faict paroistre quelque malings esprits au roy et ducque de Bourbon, pour les seduire, Propter hæc universitas Parisiensis, et judices illi priores, judicarunt Joannam sortiariam fuisse et maleficam, aperte docentes se arbitrari, hujusm odi crimina, non illusione qua, sed vere a criminosis hujusmodi committi solita.

page xiv note * En ceste année (1459) en la ville d'Arras, ou pais d'Artois, advint un terrible cas et pitoyable que Ton nommoit Vaudoisie, ne scay pourquoy, mais lour disoit que ce estoyent aucunes gens, hommes et femmes, qui de nuict se transportoyent par vertu du diable des places ou ils estoyent, et soudainement se trouvoyent en aucuns lieux arriere des gens et bois oves desers, là ou ils se trouvoyent en tresgrand nombre hommes et femmes, et trouvoyent illec un diable en forme d'homme, duquel ils ne veoyent jamais le visage, et ce diable leur lisoit ou disoit ses commandemens et ordonnances, et comment et par quelle maniere ils le devoyent adorer et servir, puis faisoit par chacun d'eux baiser son derriere, et puis il bailloit a chacun un peu d'argent, et nnablement leur administroit vins et viandes en grand largesse, dont ils repaisoyent: et puis tout a coup chacun prenoit sa chacune : et en ce point s'estandroit la lumiere, et cognoissoyent l'un l'autre charnellement: et ce fait, tout soudainement se retrouvoit chacun en sa place dont ils estoyent partis premierement.

Pour ceste folie furent prins et emprisonnez plusieurs notables gens de la ditte ville d'Arras, et autres moindre gens, femmes folieuses, et autres : et furent tellement gehinez, et si terriblement tormentez, que les uns confesserent le cas leur estre tout ainsi advenu comme dit est, et outre plus confesserent avoir veu et cogneu en leur assemblèe plusieurs gens notables, prelats, seigneurs, et autres gouverneurs de bailliages et de villes: voire tels selon commune renommé, que les examinateurs et les juges leur nommoyent et mettoyent en bouche, si que par force de peines et de tormens ils les accusoyent; et disoyent que voirement il les y avoyent veuz. Et les aucuns ainsi nommé estoyent tantost après prins, et emprisonnez, et mis à torture, tant et si treslonguement, et par tant de fois, que confesser le leur convenoit, et furent ceux cy qui estoyent des moindres gens executez et brulez inhumainement, aucuns autres plus riches et plus puissans se rachepterent par force d'argept, pour eviter les peines et les hontes que l'on leur faysoit. Et de tels y eust des plus grans, que furent preschez et seduits pars les examinateurs que leur donnoyent a entendre et leur promettoyent s'ils confessoyent le cas, qu'ils ne perderoyent ne corps ne biens. Tels y eust qui souffrirent en merveilleuse patience et Constance les peines et les tormens, mais ne voulerent rien confesser à leur prejudice, trop bien donnerent argent largement aux juges, et à ceux qui les pouvoyent relever de leur peines; autres y eust qui se absenterent, et vuyderent du pais, et prouverent leur innocence, si qu'ils demeurerent paisibles. Et ne faict icy à taire ce que plusieurs gens de bien cogneurent assez, que ceste maniere de accusation fut une chose controuveé par aucunes mauvaises persones, pour grever et destruire ou deshonorer par ardeur de convoitise aucunes notables personnes, que ceux hayoyent de vieille haine : et que malicieusement ils firent prendre meschantes gens tout premierement, ausquels ils faisoyent par force de peine, de tourmens, nommer aucunes notables gens, tels que Ton leur mettoit à bouche : lesquels ainsi accusez estoyent prins, et tormentez, comme dit est, qui fust pour voir au jugement de toutes gens de bien une chose moult perverse et inhumaine, au grand deshoneur de ceux qui en furent notez, et au tresgrand peril des ames de ceux qui par telz moyens vouloient deshonnorer gens de bien.—Enguerrand de Monstrelet, Histor. lib. ii.

page xix note * Rot. Part. 1 Ric. III. printed in the Rolls of Parliament, vol. vi. p. 240.

page xxi note * Con. 15. De immunitate ecclesiarum, et jurisdictionem ecclesiasticam impedientibxis.

Ab exordio cultus divini inter homines, sacerdotes et pontitices fuisse legimus erga populum in sanctifioatione et honore, ut patet in Melchisedeck, Aaron, filiis, et eorundem successoribus. Fagani etiatn et gentiles et Saraceni in sectis suis sacerdotes et pontifices præcæteris colere solent et honorare, ut patet in Alchorano, et eorum libris. Nam magnificus ille mundi monarcha Alexander videns Saddam pontificem sibi occurrentem, nomen Dei portantem in fronte, pronus in terrain procidens adoravit, enmque privilegiis et muneribus multipliciter adornavit. Sed et Constantinus imperator in pleno concilio generali minorem sacerdotem pontificali dignitate insignitum ante se prstulit, et tanquam judices animarum episcopos cæteris mortalibus censuit praferendos; cujus successors omnes imperatores, reges, et principes catholici episcopos, tanquam patres eorum spirituales, et eorum ecclesias donis, libertatibus, possessionibus etiam variis et magnis, quse Christi et ecclesise patrimonium appellantur, magnifice decoraverunt. Sed et dominus noster Jesus Christus, rex regum et dominus dominantium, summusque pontifex, episcopos successores apostolorum instituit, claves ecclesise, potestatem solvendi atque ligandi, et sacramentorum administrationem iisdem commisit; per quos et quorum manus gratia Spiritus Sancti ad salutem animarum in clero pariter et populo per mundum transfunditur universum. Ex quibus concluditur, quod omnis gens, omnis status, omnis secta episcopos et sacerdotes Dei solent bonorare. Sola tamen gens pestifera novella in quibusdam partibus nostris ab aliis terra ndelibus discrepans, spiritu diabolico plena, a secta omnium Dei cultorum exorbitans, gentibus et Judseis crudelior, episcopos sacerdotes Dei summi prosequitur in vita pariter et in morte, spoliando, lacerando Christi patrimonium in dicecesi Ossoriensi, Domini commerendo maledictionem: quorum malitiis, quse plus solito invaluerunt et invalescunt, cogimur, ut possumus, obviare.

Adhæc cum dispensatio clavium ecclesiæ, quas Christus apostolis commisit, et episcopis et eorum successoribus, commode exerceri non possit sine ecclesiastica jurisdictione, per quam extirpantur vitia et inseruntur virtutes ; nonnulli tamen iniquitatis filii subditi nostri, instinctu quodam diabolico, episcopis, et eorum ministris, jurisdictionem ecclesiasticam secundum canonica instituta exercentibus, minas macbinantur gravissimas, ad indictandum, vexandum, et imbrigandum in curiis secularibus ; et per hoc impedire nituntur correctiones peccatorum et salutem animarum, in contemptum Dei et ecclesise, et cumulum propriæ damnationis æternæ: super quo de spirituali remedio statuere compellimur et ordinare.—Wilkins' Concilia, vol. ii. p. 504.

page xxii note * Liber ffratris Johannis Merylynche de perquisito ejusdem, fol. 206, vo.