Skip to main content Accessibility help
×
Hostname: page-component-77c89778f8-7drxs Total loading time: 0 Render date: 2024-07-19T20:20:07.002Z Has data issue: false hasContentIssue false

Echa romantyzmu polskiego w Korsarzu Josepha Conrada

Published online by Cambridge University Press:  01 March 2024

Jolanta Dudek
Affiliation:
Jagiellonian University, Krakow
Andrzej Juszczyk
Affiliation:
Jagiellonian University, Krakow
Joanna Skolik
Affiliation:
Uniwersytet Opolski
Get access

Summary

Conradowski Korsarz, bardzo wymownie nazwany w liście do Edwarda Garnetta z 21 listopada 1923 roku ,,książką sentymentów – wielu sentymentów” (,,a thing of sentiment – of many sentiments”), niemal nigdy nie był odczytywany w perspektywie polskiego zaplecza pisarza. Nic dziwnego, zabrakło bowiem w tym przypadku zupełnie zasadniczych punktów zaczepienia: zarówno skojarzeń, momentów fabuły mogących ewokować polskoromantyczną intertekstualność, jak i śmiałości, wyobraźni, ażeby owe ewentualne asocjacje artykułować lub przynajmniej zasugerować bądź zainspirować. Najdalej posunął się Gabriel Wilfrid Stephen Brodsky, wskazując możliwość oddziaływania na Conrada schematu rewolucji kresowych na Ukrainie, formułując w Joseph Conrad's Polish Soul zdecydowanie najbardziej intrygującą paralelę między przedstawieniem Wielkiej Rewolucji Francuskiej a wyniesionym przez Conrada z domu rodzinnego obrazem koliszczyzny.

Bezsilności interpretacyjnej towarzyszył powrót do figuralnych prób odczytań powieści, w tym aluzyjno-archetypalnych, jednak z zastrzeżeniem, że Conrad nie wcielił z pełnym sukcesem swojej intencji twórczej w życie, Korsarz zaś pozostał nieudaną próbą epopei. Idąc tym właśnie tropem, David Leon Higdon dostrzegał w zrewoltowanym rzezimieszku Scevoli figurę antycznego Polifema, natomiast w estetyzowanych, pobudzających wyobraźnię obrazach osieroconej przez rewolucję Arlette – ,,nimofopodobnej Galatei”. Higdon oczywiście nie miał prawa wiedzieć, że sposób przedstawiania dziewczyny Conrad mógł zapożyczyć z wielu źródeł naraz – w tym polskoromantycznych – w charakterystyczny dla siebie sposób rozmywając je, a potem kontaminując. Dla Arlette z Korsarza zasadniczym intertekstem byłby w podobnej sytuacji nie ten uniwersalny, mitologiczny, a lokalny, Mickiewiczowski, odsyłający do postaci Zosi z Pana Tadeusza, zwanej przez Juliana Przybosia soplicowską ,,boginką złotej pogody”. Wszystkie jej atrybuty wymienia Higdon, raczej błędnie przypisując cechy mitycznej nimfie, Galatei:

,,Nimfopodobne” jakości Arlette ujawniają się z równą mocą. Kępy liści i ptasie imaginaria podkreślają bezradność dziewczyny, a zarazem – jej wiotkość. Krocząc, nie dotyka ziemi, lecz miękko i tajemniczo szybuje nad domem.

Ktokolwiek ma w pamięci wersy Mickiewiczowskiej epopei, łatwo da się przekonać, że zauważone i opisane przez Higdona denotacje poetyckie to przeniesione niemal w skali jeden do jednego jakości obrazowania Mickiewiczowskiej Zosi. ,,We wszystkich tych wypadkach – jak przekonuje Andrzej Paluchowski – ważne jest współgranie konkretu i motywu bardziej ulotnego”. W księdze pierwszej Zosia ,,wleciała przez okno, świecąca / Nagła, cicha i lekka jak światłość miesiąca” – po czym? – ,,po desce opar tej o ścianę komnaty” [podkr. – K.S.]. Julian Przyboś posuwa się w swoim widzeniu młodej bohaterki Pana Tadeusza najdalej, nadając jej funkcję nimfy-boginki równej nie tylko Galatei, lecz także bóstwom miłosnym i opiekuńczym, takim jak Wenera i Hestia. Stwierdza śmiało: ,,rolę świata bogów przejęła przyroda ojczysta – a jedyną jej boginką jest Zosia”.

Type
Chapter
Information
Publisher: Jagiellonian University Press
Print publication year: 2023

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

Save book to Kindle

To save this book to your Kindle, first ensure coreplatform@cambridge.org is added to your Approved Personal Document E-mail List under your Personal Document Settings on the Manage Your Content and Devices page of your Amazon account. Then enter the ‘name’ part of your Kindle email address below. Find out more about saving to your Kindle.

Note you can select to save to either the @free.kindle.com or @kindle.com variations. ‘@free.kindle.com’ emails are free but can only be saved to your device when it is connected to wi-fi. ‘@kindle.com’ emails can be delivered even when you are not connected to wi-fi, but note that service fees apply.

Find out more about the Kindle Personal Document Service.

Available formats
×

Save book to Dropbox

To save content items to your account, please confirm that you agree to abide by our usage policies. If this is the first time you use this feature, you will be asked to authorise Cambridge Core to connect with your account. Find out more about saving content to Dropbox.

Available formats
×

Save book to Google Drive

To save content items to your account, please confirm that you agree to abide by our usage policies. If this is the first time you use this feature, you will be asked to authorise Cambridge Core to connect with your account. Find out more about saving content to Google Drive.

Available formats
×