Hostname: page-component-5c6d5d7d68-qks25 Total loading time: 0 Render date: 2024-08-11T01:34:26.017Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

Debt and crisis: Socio-economic critique of neoliberal transformation in Poland

Published online by Cambridge University Press:  01 January 2023

Przemysław Pluciński
Przemysław Pluciński*
Affiliation:
Adam Mickiewicz University, Poland
*
Przemysław Pluciński, Faculty of Sociology, Adam Mickiewicz University, Szamarzewskiego 89 Budynek C, 60-568 Poznań, Wielkopolskie, Poland. Email: przemyslaw.plucinski@amu.edu.pl
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Abstract

The article offers an analysis of the processes of neoliberal transformation, or the transition from ‘real socialism’ to ‘real capitalism’, which took place roughly three decades ago in Central-Eastern Europe, with particular consideration given to Poland. The key to a sociological understanding of capitalist modernisation is the combination of two perspectives present in social sciences: analysis in terms of shock therapy and the prospect of debt. Referring to the concepts of the ‘rent theory of ownership’, the role of foreign debt, creditor–debtor relations and the resulting crisis are submitted to analysis as the key factors of modernisation. Finally, the social, political and cultural consequences of the neoliberal transformation are also considered. These are argued to be growing right-wing populist and authoritarian tendencies.

Keywords

B51E65H63P26Creditor–debtor relationscrisisdebtmodernisationownershipreal capitalismreal socialismtransformationworking class
Type
Original Articles
Information
The Economic and Labour Relations Review , Volume 31 , Issue 2: Special Issue: Capitalism after Communism: Europe & the World 1989 - 2019 , June 2020 , pp. 211 - 229
Copyright
Copyright © The Author(s) 2020

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

Alchian, AA, Demsetz, H (1973) The property rights paradigm. Journal of Economic History 33(1): 16–27.CrossRefGoogle Scholar
Antowska-Bartosiewicz, I, Małecki, W (1991) Zadłużenie zagraniczne Polski do końca 1991 []. Warszawa: Fundacja im. F. Eberta.Google Scholar
Åslund, A (2008) How Capitalism Was Built: The Transformation of Central and Eastern Europe, Russia and Central Asia. New York: Cambridge University Press.Google Scholar
Balcerowicz, L (1992) 800 dni. Szok kontrolowany []. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW.Google Scholar
Balcerowicz, L (1995) Wolność i rozwój. Ekonomia wolnego rynku []. Kraków: Wydawnictwo Znak.Google Scholar
Baranowski, M, Pluciński, P (2018) Własność i społeczeństwo. Wybrane aspekty socjologii Jacka Tittenbruna []. Nowa Krytyka 40: 19–38.CrossRefGoogle Scholar
Błażejczyk-Majka, L, Pluciński, P (2011) Orientacje egalitarne w Europie Środkowej i Wschodniej []. In: Podemski, K (ed.) Społeczeństwa Europy Środkowo-Wschodniej. Projekt EUREQUAL []. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.Google Scholar
Bohle, D, Greskovits, B (2019) Politicising embedded neoliberalism: continuity and change in Hungary’s development model. West European Politics 42(5): 1069–1093.Google Scholar
Bugarič, B (2018) The populist backlash against Europe: why only alternative economic and social policies can stop the rise of populism in Europe. Available at: http://eprints.whiterose.ac.uk/142119/ (accessed 19 July 2019).CrossRefGoogle Scholar
Chesnais, F (2012) Bezprawne długi. Jak banki sterują demokracją []. Warszawa: Książka i Prasa.Google Scholar
Chesnais, F (2016) Finance Capital Today: Corporations and Banks in the Lasting Global Slump. Leiden; Boston, MA: Brill.Google Scholar
Clapham, T (2013) Prywatne emerytury – największe kłamstwo rynku []. Available at: https://forsal.pl/artykuly/736805,clapham-prywatne-emerytury-najwieksze-klamstwo-rynku.html (accessed 11 October 2019).Google Scholar
Desai, R (2008) Conclusion: from developmental to cultural nationalisms. Third World Quarterly 29(3): 647–670.CrossRefGoogle Scholar
Djilas, M (1957) The New Class: An Analysis of the Communist System. London: Thames and Hudson.Google Scholar
Domański, H (2002) Polska klasa średnia []. Wrocław: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej.Google Scholar
Drozda, Ł (2015) Lewactwo. Historia dyskursu o polskiej lewicy radykalnej []. Warszawa: Książka i Prasa.Google Scholar
Dunn, E (2004) Privatizing Poland: Baby Food, Big Business, and the Remaking of Labor. Ithaca, NY: Cornell University Press.Google Scholar
Eyal, G, Szelenyi, I, Townsley, E (2001) Making Capitalism without Capitalists: Class Formation and Elites Struggles in Post-Communist Central Europe. London: Verso.Google Scholar
Fouskas, VK, Gökay, B (Eds) (2019) The Disintegration of Euro-Atlanticism and New Authoritarianism: Global Power-Shift. London: Palgrave Macmillan.CrossRefGoogle Scholar
Frieden, J (2017) The politics of the globalization backlash: sources and implications. In: Prepared for presentation at the annual meetings of the American Economic Association, panel on ‘Making Globalization Inclusive’, 6 January 2018. Available at: https://scholar.harvard.edu/files/jfrieden/files/the_politics_of_the_globalization_backlash.pdf (accessed 19 July 2019).CrossRefGoogle Scholar
Gardawski, J (1996) Przyzwolenie ograniczone. Robotnicy wobec rynku i demokracji []. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.Google Scholar
Gdula, M (2018) Nowy autorytaryzm []. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.Google Scholar
Graeber, D (2011) Debt: The First 5000 Years. New York: Melville House.Google Scholar
Hardy, J (2009) Poland’s New Capitalism. London: Pluto Press.Google Scholar
Hirose, K (2011) Pension Reform in Central and Eastern Europe. Budapest: ILO.Google Scholar
Jachowicz, P (2011) Polska w kryzysie zadłużeniowym [Poland in debt trap]. Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-społecznego Studia i Prace SGH 3: 89–104.Google Scholar
Kieżun, W (2012) Patologia transformacji []. Warszawa: Poltext.Google Scholar
Klein, N (2007) The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism. New York: Metropolitan Books.Google Scholar
Knöbl, W (2001) Theories that won’t pass away: the never-ending story of modernization theory. In: Delanty, G, Isin, EF (eds) Handbook of Historical Sociology. London: SAGE, pp. 96–107.Google Scholar
Koczanowicz, L (2016) The polish case community and democracy under the PiS. New Left Review 102: 77–96.Google Scholar
Kolasa-Nowak, A (2010) Zmiana systemowa w Polsce w interpretacjach socjologicznych []. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii-Skłodowskiej Curie.Google Scholar
Kołodko, GW (1992) Transformacja polskiej gospodarki. Sukces czy porażka? []. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW.Google Scholar
Korolczuk, E, Graff, AB (2018) Gender as ‘Ebola from Brussels’: the anti-colonial frame and the rise of illiberal populism. Signs: Journal of Women in Culture and Society 43(4): 797–821.CrossRefGoogle Scholar
Kowalik, T (2010) Ekonomia polityczna klęski socjaldemokratycznej opcji []. In: Morawski, W (ed.) Modernizacja Polski. Struktury, agencje, instytucje []. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne. pp. 181–212.Google Scholar
Kowalik, T (2011) Property rights and social justice. Studiae Historiae Oeconomicae 28–29: 69–100.Google Scholar
Kowalik, T (2012) From Solidarity to Sellout. New York: Monthly Review Press.Google Scholar
Kozyr-Kowalski, S (1977) Własność jako zjawisko ekonomiczno-społeczne w świetle badań Karola Marksa i Maxa Webera []. In: Kozyr-Kowalski, S (ed.) Własność: gospodarka a prawo. Studia o marksistowskiej teorii własności []. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. pp. 47–156.Google Scholar
Kozyr-Kowalski, S (1985) Długi a ekonomiczna współwłasność środków produkcji []. Nowe Drogi 3: 56–69.Google Scholar
Kozyr-Kowalski, S (1999) Socjologia, społeczeństwo obywatelskie i państwo []. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.Google Scholar
Krasnodębski, Z (2005) Demokracja peryferii []. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria.Google Scholar
Krastev, I, Holmes, S (2018) Explaining eastern Europe: imitation and its discontents. Journal of Democracy 29(3): 117–128.CrossRefGoogle Scholar
Lipiński, A (2016) Strategie ‘komunizacji’ przeciwnika politycznego. Obraz środowiska Unii Wolności w dyskursie polskiej prawicy []. Przegląd Politologiczny 3: 93–107.CrossRefGoogle Scholar
Majewska, E (2018) Kontrpubliczności ludowe i feministyczne. Wczesna „Solidarność” i czarne protesty []. Warszawa: Książka i Prasa.Google Scholar
Marx, K (1904 [1859]) Contribution to the Critique of Political Economy. Chicago, IL: Charles H. Kerr and Company.Google Scholar
Marx, K (2009 [1875]) Critique of the Gotha Programme. Moscow: Dodo Press.Google Scholar
Meardi, G (2005) The legacy of ‘solidarity’: class, democracy, culture and subjectivity in the polish social movement. Social Movement Studies 4(3): 261–280.CrossRefGoogle Scholar
Mrozowicki, A (2011) Coping with Social Change: Life Strategies of Workers in Poland’s New Capitalism. Leuven: Universitaire Pers Leuven.Google Scholar
Mrozowicki, A (2016) Normalisation of precariousness? Biographical experiences of young workers in the flexible forms of employment in Poland. Przegląd Socjologii Jakościowej 12(2): 94–112.CrossRefGoogle Scholar
Müller, K (2008) Pension privatization and economic development in central and Eastern Europe: a political economy perspective. Report prepared for the UNRISD project on financing social policy: pension funds and economic development. Available at: http://www.unrisd.org/80256B3C005BCCF9%2F(httpAuxPages)%2FB6182D3FED8BDEE4C1257601003F64B2%2F%24file%2FdraftMuller3.pdf (accessed 11 October 2019).Google Scholar
Naczyk, M, Domonkos, S (2016) The financial crisis and varieties of pension privatization reversals in Eastern Europe. Governance 29(2): 167–184.CrossRefGoogle Scholar
Nowak, M, Nowosielski, M (2006) Czy społeczny bezruch? O Społeczeństwie Obywatelskim i Aktywności we Współczesnej Polsce []. Poznań: Instytut Zachodni.Google Scholar
Orenstein, MA (2008) Privatizing Pensions: The Transnational Campaign for Social Security Reform. Princeton, NJ: Princeton University Press.CrossRefGoogle Scholar
Oręziak, L (2012) OFE w Polsce – produkt ekspansji globalnych instytucji finansowych []. Polityka Społeczna 11–12: 5–14.Google Scholar
Oręziak, L (2014) OFE: katastrofa prywatyzacji emerytur w Polsce []. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.Google Scholar
Ost, D (2004) Politics as the mobilization of anger: emotions in movements and in power. European Journal of Social Theory 7(2): 229–244.CrossRefGoogle Scholar
Ost, D (2005) The Defeat of Solidarity: Anger and Politics in Postcommunist Europe. Ithaca, NY: Cornell University Press.Google Scholar
Pluciński, P (2010) Dyskurs klasowy polskiej socjologii potransformacyjnej: niedyskretny urok klasy średniej []. In: Żuk, P (ed.) Podziały klasowe i nierówności społeczne. Refleksje socjologiczne po dwóch dekadach realnego kapitalizmu w Polsce. Warszawa: Oficyna Naukowa. pp. 101–116.Google Scholar
Poznanski, KZ (1996) Polish Protracted Transition: Institutional Change and Economic Growth 1970-1994. New York: Cambridge University Press.Google Scholar
Rae, G (2015) Privatising Capital: The Commodification of Poland’s Welfare State. Frankfurt: Peter Lang Edition.CrossRefGoogle Scholar
Rae, G (2016) Public debt and its impact on the polish economy and society. Journal of Management and Business Administration. Central Europe 24(1): 89–112.CrossRefGoogle Scholar
Rek-Woźniak, M, Woźniak, W (2017) From the cradle of ‘solidarity’ to the land of cheap labour and the home of precarious: strategic discourse on labour arrangements in post-socialist Poland. Social Policy and Administration 51(2): 348–366.CrossRefGoogle Scholar
Roubini, N, Mihm, S (2010) Crisis Economics: A Crash Course in the Future of Finance. New York: The Penguin Press.Google Scholar
Rydygier, W (1985) Pułapka zadłużenia [Debt trap]. In: Müller, A (ed.) U źródeł polskiego kryzysu []. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. pp. 222–305.Google Scholar
Schumer, CE (1984) American ‘go-go banking’ in need of brakes. Washington Post, 4 June, p. 18.Google Scholar
Shields, S (2003) The ‘charge of the right brigade’: transnational social forces and the neoliberal configuration of Poland’s transition. New Political Economy 8(2): 225–244.CrossRefGoogle Scholar
Sowa, J (2010) Mitologie III RP. Ideologiczne podstawy polskiej transformacji []. In: Żuk, P (ed.) Podziały klasowe i nierówności społeczne. Refleksje socjologiczne po dwóch dekadach realnego kapitalizmu w Polsce. Warszawa: Oficyna Naukowa, pp. 23–39.Google Scholar
Streeck, W (2014) How will capitalism end? New Left Review 87: 35–64.Google Scholar
Streeck, W (2016) How Will Capitalism End? Essays on a Failing System. London: Verso.Google Scholar
Sztompka, P (ed.) (1999) Imponderabilia wielkiej zmiany. Mentalność, wartości i więzi społeczne czasów transformacji []. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.Google Scholar
Tittenbrun, J (1992) Upadek socjalizmu realnego w Polsce []. Poznań: Rebis.Google Scholar
Tittenbrun, J (1993) The Collapse of Real Socialism in Poland. London: Janus Publishing.Google Scholar
Tittenbrun, J (2007) Z deszczu pod rynnę. Meandry polskiej prywatyzacji [], vols 1–4. Poznań: Zysk i S-ka.Google Scholar
Tittenbrun, J (2011) Economy in Society. Economic Sociology Revisited. Newcastle Upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.Google Scholar
Tittenbrun, J (2018) Theory of ownership of labour power. Nowa Krytyka 40: 39–60.CrossRefGoogle Scholar
Tittenbrun, J, Pluciński, P (2015) Pod wiatr historii. O polskiej transformacji, prywatyzacji i przegranych alternatywach []. Le Monde Diplomatique. Edycja Polska 4(110): 6–10.Google Scholar
Weber, M (2019) Economy and Society. Cambridge, MA; London: Harvard University Press.CrossRefGoogle Scholar
Woźniak, W (2010) Zwalczanie ubóstwa czy zwalczanie ubogich? O wizerunku biednego w polskich dyskursie publicznym []. In: Żuk, P (ed.) Podziały klasowe i nierówności społeczne. Refleksje socjologiczne po dwóch dekadach realnego kapitalizmu w Polsce []. Warszawa: Oficyna Naukowa, pp. 23–39.Google Scholar
Woźniak, W (2012) Nierówności społeczne w polskim w dyskursie politycznym []. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.Google Scholar
Żuk, P (2017a) Employment structures, employee attitudes and workplace resistance in neoliberal Poland. The Economic and Labour Relations Review 28(1): 91–112.CrossRefGoogle Scholar
Żuk, P (2017b) Kalecki: a leftist Keynes for the working class [Book review: Michał Kalecki, Kapitalizm: Dynamika gospodarcza i pełne zatrudnienie; Julio Lopez G and Michael Assous, Michał Kalecki]. The Economic and Labour Relations Review 28(2): 340–344.CrossRefGoogle Scholar
Żuk, P (2017c) Non-alternative reality? On the misery of the left in Eastern Europe: the case of Poland. Journal of Contemporary Central and Eastern Europe 25(1): 63–68.CrossRefGoogle Scholar
Żuk, P, Żuk, P (2018) Retirees without pensions and welfare: the social effects of pension privatization in Poland. Critical Social Policy 38(2): 407–417.CrossRefGoogle Scholar
Żuk, P, Żuk, P (2019) ‘Murderers of the unborn’ and ‘sexual degenerates’: analysis of the ‘anti-gender’ discourse of the Catholic Church and the nationalist right in Poland. Critical Discourse Studies. Epub ahead of print 10 October. DOI: 10.1080/17405904.2019.1676808 1-23.Google Scholar
Żuk, P, Żuk, P (2020) ‘Euro-Gomorrah and Homopropaganda’: the culture of fear and ‘rainbow scare’ in the narrative of right-wing populists media in Poland as part of the election campaign to the European Parliament in 2019. Discourse, Context & Media 33: 100364.Google Scholar