Hostname: page-component-5c6d5d7d68-qks25 Total loading time: 0 Render date: 2024-08-15T02:10:59.117Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

War and garrison towns in the Dutch Republic: the cases of Gorinchem and Doesburg (c. 1570–c. 1660)

Published online by Cambridge University Press:  01 May 2009

GRIET VERMEESCH
GRIET VERMEESCH*
Affiliation:
History Department, Vrije University Brussels, Pleinlaan 2, 1050 Brussels, Belgium
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Abstract

This article examines three important aspects of how the Dutch Republic organized warfare during the Dutch Revolt. The regulations for the billeting of soldiers, the building of fortifications and the collection of direct taxes are analysed in two garrison towns, namely, Gorinchem and Doesburg. The billeting of soldiers and the collection of taxes usually caused troubles in neighbouring countries. In comparison to more centralized neighbouring countries, the Dutch polity's decentralized nature, in which cities held positions of strong power, entailed better arrangements for billeting and higher tax compliance. Yet this decentralized nature did not hamper the emergence of central administrative bodies for co-ordinating and organizing the building of fortifications. The Dutch account of organizing warfare challenges existing views about the role of cities in state building within a context of protracted warfare.

Type
Research Article
Information
Urban History , Volume 36 , Issue 1 , May 2009 , pp. 3 - 23
Copyright
Copyright © Cambridge University Press 2009

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

1 Charles Tilly, Capital, Coercion, and European States, AD 990–1992, 2nd revised edn (Cambridge and Oxford, 2002).

2 For a recent and many-sided account of these processes: Steven Gunn, David Grummitt and Hans Cools, War, State and Society in England and the Netherlands, 1477–1559 (Oxford, 2007).

3 Ibid., passim.

4 Blockmans, Wim, ‘Voracious states and obstructing cities. An aspect of state formation in preindustrial Europe’, Theory and Society, 18 (1989), 733–55CrossRefGoogle Scholar.

5 Tilly, Capital, Coercion and European States.

6 Erik Swart, Krijgsvolk. Militaire professionalisering en het ontstaan van het Staatse leger, 1568–1590 (Amsterdam, 2006); Olaf van Nimwegen, ‘Deser landen crijchsvolck’. Het Staatse leger en de militaire revoluties (1588–1688) (Amsterdam, 2006); Jan Glete, War and the State in Early Modern Europe. Spain, the Dutch Republic and Sweden as Fiscal-Military States, 1500–1660 (London and New York, 2002).

7 James D. Tracy, A Financial Revolution in the Habsburg Netherlands. Renten and renteniers in the County of Holland, 1515–1565 (Berkeley, 1985); Marjolein C. 't Hart, The Making of a Bourgeois State. War, Politics and Finance during the Dutch Revolt (Manchester, 1993); Glete, War and the State; James D. Tracy, The founding of the Dutch Republic. War Finance, and Politics in Holland, 1572–1588 (Oxford, 2008).

8 Prak, Maarten and Zanden, Jan-Luiten van, ‘Towards an economic interpretation of citizenship: the Dutch Republic between medieval communes and modern nation-states’, European Review of Economic History, 10 (2006), 111–34Google Scholar.

9 The province of Guelders began contributing a fixed quota (about 5 per cent) only from the year 1605, although it had contributed fixed amounts of money from the 1580s.'t Hart, The Making; H.L. Zwitzer, ‘De militie van de staat’. Het leger van de Republiek der Verenigde nederlanden (Amsterdam, 1991), 62–8; Van Deursen, A. Th., ‘Staat van oorlog en generale petitie in de jonge Republiek’, Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, 91 (1976), 48–50Google Scholar.

10 P. Holthuis, Frontierstad bij het Scheiden van de Markt. Deventer Militair, Demografisch, Economisch, 1578–1648 (Deventer, 1993), 132.

11 P. Lourens and J. Lucassen, Inwoneraantallen van Nederlandse Steden ca. 1300–1800 (Amsterdam, 1997), 20, 106.

12 G. Vermeesch, ‘Organisation stratégique et bénéfices économiques. Les garnisons à Gorinchem et Doesburg pendant la révolte des Pays-Bas (1572–1648)’, in Philippe Bragard et al. (eds.), L'armée et la ville dans l'Europe du Nord et du Nord-Ouest. Du Xve siècle à nos jours. Temps et espaces no. 7 (Louvain-la-Neuve, 2006), 275–89.

13 E. Rooms, ‘De weerslag van de oorlogvoering op de burgerbevolking van de Zuidelijke Nederlanden in de tweede helft van de 17de eeuw’, in R. Fagel and D. Onnekink (eds.), Oorlog en Samenleving in de Nieuwe Tijd (Maastricht, 2005), 48–53; E. Rooms, De organisatie van de troepen van de Spaans-Habsburgse monarchie in de Zuidelijke Nederlanden, Centrum voor militaire geschiedenis bijdragen 37 (Brussels 2003), 250–2; Rooms, E., ‘Het Antwerpse garnizoen en de menselijke betrekkingen (1566–1577)’, Bijdragen tot de Militaire Geschiedenis, 21 (1975), 3–31Google Scholar; G. Parker, The Army of Flanders and the Spanish Road, 1567–1659. The Logistics of Spanish Victory and Defeat in the Low Countries’ Wars (Cambridge, 1972), 166.

14 Parrott, D., Richelieu's Army. War, Government and Society in France, 1624–1642 (Cambridge, 2001), 514Google Scholar.

15 Christianson, P., ‘Arguments on billeting and martial law in the parliament of 1628’, Historical Journal, 37 (1994), 539–67CrossRefGoogle Scholar; Boynton, Lindsay, ‘Billeting: the example of the Isle of Wight’, English Historical Review, 74 (1959), 23–40CrossRefGoogle Scholar.

16 C.H. Firth, Cromwell's Army. A History of the English Soldier during the Civil Wars, the Commonwealth and the Protectorate (London, 1962), 294, 395.

17 Brewer, J., The Sinews of Power. War, Money and the English State, 1688–1783 (London, 1989), 47–9Google Scholar.

18 Israel, J., The Dutch Republic. Its Rise, Greatness and Fall 1477–1806 (Oxford, 1995)Google Scholar.

19 Resolutions Estates of Holland, 27 Nov. 1576, 7 Dec. 1576; J.W. Koopmans, De Staten van Holland en de Opstand. De Ontwikkeling van hun Functies en Organisatie in de Periode 1544–1588 (Hilversum, 1990), 147; C.C. Hibben, Gouda in Revolt. Particularism and Pacifism in the Revolt of the Netherlands 1572–1588 (Utrecht, 1983), 78–81.

20 Stadsarchief Gorinchem, inv. no. 5, Vroedschapsresoluties, 24 Mar. 1586, 7 Jul. 1586, 11 May 1587.

21 Nationaal Archief (NA), Familiearchief Van Dorp, inv. no. 958, Discours op tpoinct van contributie totter oirloge. The exact date of this record is not clear, but it is probably from the 1580s. I am grateful to Erik Swart for drawing my attention to this archival record.

22 Oud Archief Doesburg, inv. no. 2573, Oncosten der stad Doesborch gedaen vande 9de februari bis 25 juni 1582.

23 R.W. Tadema, Geschiedenis der stad Zutphen, van de vroegste tijden tot 1795 (Schiedam, 1976), 220–2; E. van Reyd, Historie der Nederlandsche Oorloghen, Begin ende Voortganck tot de Jaere 1601 (Leeuwarden, 1650), 88.

24 Adam Huygen, Beschrijving van het Begin, Opkomst en Aanwas van Doesburg (Nijmegen, 1753), 142–4.

25 The stadhouder was the most important officeholder in the Dutch Republic. He was the former representative of the king. After adjudicating the king in 1581, the provincial Estates appointed the stadhouder as head of the army. As most provinces appointed William of Orange as stadhouder, he became an important central figure that smoothed collaboration of the seven provinces.

26 Oud Archief Doesburg, inv. no. 2605, Stukken rakende het verzoek van de frontiersteden, 1600; Resolutions States-General, 28 Nov. 1594, 1 Aug. 1595, 25 Oct. 1595; Israel, The Dutch Republic, 252.

27 Resolutions States-General, 28 Nov. 1594.

28 Jacques de Chastenet, Les mémoires de Jacques de Chastenet, chavallier, seigneur de Puységur, Colonel du Regiment de Piedmont et Lieutenant Generale des Armées du Roy sous les Regnes de Louis XIII et de Louis XIV (Amsterdam, 1690), 133–4.

29 Oud Archief Doesburg, inv. nos. 2615–16, Registers van uitbetaalde serviesgelden, 1586–1601.

30 Wolfe, Michael, ‘Walled towns during the French wars of religion (1560–1630)’, in Tracy, James D. (ed.), City Walls. The Urban Enceinte in Global Perspective (Cambridge, 2000), 322–4Google Scholar; Rigaudière, Albert, ‘Le financement des fortifications urbaines en France du milieu du XIVe siècle à la fin du XVe siècle’, Revue Historique, 109 (1985), 19–95Google Scholar; Contamine, Philippe, ‘Les fortifications urbaines en France à la fin du Moyen Âge: aspects financiers et économiques’, Revue Historique, 260 (1978), 28–9Google Scholar.

31 Roosens, B.R.H., Habsburgse defensiepolitiek en vestingbouw in de Nederlanden (1520–1560) (Leiden, 2006), 184–212Google Scholar; James D. Tracy, ‘To wall or not to wall: evidence from medieval Germany’, in Tracy (ed.), City Walls, 76–7.

32 Gunn, Grummit and Cools, War, State, 67–73.

33 Buisseret, David, Ingénieurs et fortifications avant Vauban. L'organisation d'un service royal aux XVIe–XVIIe siècles (Paris, 2002), 12–14Google Scholar, 47–55, 67–8.

34 Roosens, Habsburgse, 202–12; F. Westra, Nederlandse ingenieurs en de fortificatiewerken in het eerste tijdperk van de Tachtigjarige Oorlog, 1573–1604 (Alphen-aan-de-Rijn, 1992), 12–13; C. van den Heuvel, ‘Papiere bolwercken’. De introductie van de Italiaanse stede- en vestingbouw in de Nederlanden (1540–1609) en het gebruik van tekeningen (Alphen aan de Rijn, 1993), 26–7.

35 J.P.C.M. van Hoof, Langs wal en bastion. Hoogtepunten uit de Nederlandse vestingbouw (Utrecht, 1991), 36–8; Hoof, J.P.C.M. van, ‘Met een vijand als bondgenoot. De rol van het water bij de verdediging van het Nederlandse grondgebied tegen een aanval over land’, Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, 102 (1988), 622–51Google Scholar; C. Duffy, Siege Warfare. The Fortress in the Early Modern World, 1494–1660 (London and Henley, 1979), 90–3.

36 Resolutions Estates of Holland, 29 Feb. 1575, 8 Mar. 1575, 22 Feb. 1576; Westra, Nederlandse ingenieurs, 31–2, 38.

37 Resolutions Estates of Holland, 23 Apr. 1575, 25 Aug. 1575, 28 Aug. 1575, 9 Sep. 1575, 5 May 1576, 20 Feb. 1577, 5 Aug. 1577.

38 Stadsarchief Gorinchem, inv. no. 5, Vroedschapsresoluties, 4 Mar. 1585; inv. no. 3.999, Overeenkomst tussen het stadsbestuur en het landsbestuur betreffende het betalen van den aanleg en het onderhoud van de fortificatiën van Gorinchem, 1593; A. Duyck, Journael van tgeene daegelickx gepasseert is in de oirlogen der Staten Generael tegens de Spaniaerden ende andere vianden vande Vereenichde Nederlanden, vol. III (The Hague, 1862), 68; Anna Horsthuis, Wallen en poorten. Geschiedenis van de Gorkumse vestingwerken (Gorinchem, 1997).

39 Stadsarchief Gorinchem, inv. no. 1413–24, Stadsrekeningen, 1546–97.

40 Resolutions States-General, 25 Feb. 1589.

41 Resolutions States-General, 26 Feb. 1594, 28 Nov. 1595, 16 Nov. 1596, 25 May 1597, 15 Oct. 1598, 24 Dec. 1600, 13 Dec. 1601.

42 Resolutions States-General, 31 May 1595; F.J.G. ten Raa and F. de Bas, Het Staatsche Leger, 1568–1795, parts II–IV (Breda, 1911).

43 Oud Archief Doesburg, inv. no. 2768, Stukken met betrekking tot het afbreken en in betere staat brengen van een deel van de stadsmuren; Resolutions States-General, 5 Apr. 1607; Israel, The Dutch Republic, 263–7.

44 L.J. van Klooster, Archieven van de contrarolleurs, later contrarolleurs-generaal van ‘s-Lands fortificatiën in dienst van de provincie Holland en West-Friesland, 1613/1618–1795 (The Hague, 1958).

45 Stadsarchief Gorinchem, inv. no. 4000, Subsidies van 's land tot stadtsfortificaties, 1625–53.

46 NA, Raad van State, inv. no. 1850, Verbalen van de fortificatiewerken.

47 NA, Raad van State, inv. no. 1854, Verbalen fortificaties Dec. 1671.

48 Parker, The Army of Flanders, 185.

49 John A. Lynn, ‘How war fed war: the tax of violence and contributions during the grand siècle’, Journal of Modern History, 65 (1993), 286–310.

50 F.H.M. Grapperhaus, Alva en de tiende penning (Zutphen, 1982).

51 Braddick, Michael J., State Formation in Early Modern England, c. 1500–1700 (Cambridge, 2000), 233Google Scholar.

52 Collins, James B., Fiscal Limits of Absolutism. Direct Taxation in Early Seventeenth France (Berkeley, 1988), 33–9Google Scholar.

53 Michael Kwass, Privilege and the Politics of Taxation in Eighteenth-Century France. Liberté, égalité, fiscalité (Cambridge, 2000), 24.

54 Kwass, Privilege and the Politics, 25–6; Collins, Fiscal Limits of Absolutism, 30–1.

55 Collins, James B., The State in Early Modern France (Cambridge, 1995), 67CrossRefGoogle Scholar; Bonney, Richard, ‘France, 1494–1815’, in Bonney, Richard (ed.), The Rise of the Fiscal State in Europe, c. 1200–1815 (Oxford, 1999), 123–76CrossRefGoogle Scholar, at 129–30.

56 Tracy, James D., ‘Keeping the wheels of war turning. Revenues of the province of Holland, 1572–1619’, in Darby, G. (ed.), The Origins and Development of the Dutch Revolt (London and New York, 2001), 137Google Scholar; 't Hart, The Making, 83.

57 Liesker, R. and Fritschy, J.M.F., De gewestelijke financiën ten tijde van de Republiek. Holland (The Hague, 2004)Google Scholar.

58 NA, Staten van Holland, inv. no. 1292a, Stukken betreffende het geschil.

59 Stadsarchief Gorinchem, inv. nos. 4–5, Vroedschapsresoluties, 12 Dec. 1577, 17 Dec. 1577, 5 Jan. 1578, 22 Feb. 1580, 29 May 1586.

60 Stadsarchief Gorinchem, inv. nos. 4150–1, Gaarderboeken van de verponding, 1584, 1591.

61 Stadsarchief Gorinchem, inv. no. 6, Vroedschapsresoluties, 18 Apr. 1631, 11 Jan. 1635, 14 Jun. 1635, 22 Sep. 1635, 1 Dec. 1636, 25 May 1638, 1 Apr. 1638; Stadsarchief Gorinchem, inv. nos. 4153–75, Kohieren en gaarderboeken van de verponding, 1598–1653.

62 Original quote: ‘eenparichlijck verstaen, dat d'heeren ende magistraeten goede voorgangers behooren te wesen, ende den burger geen oorsaeck geven van opspraeck; oock deur haer quaet exempel haerlieden weygerich te maecken s'lants lasten ende incomen te betalen’, Stadsarchief Gorinchem, inv. no. 6, Vroedschapsresoluties, 29 Mar. 1636.

63 Stadsarchief Gorinchem, inv. no. 4172, Gaarderboek van de verponding, 1631.

64 NA, Staten van Holland, inv. no. 1394, Minuten van uitgegane stukken, 1651–53; H.F. de Wit, Gorcums Heren. Regentenpolitiek 1650–1750 (Gorinchem, 1981).

65 Stadsarchief Gorinchem, inv. no. 7, Vroedschapsresoluties, 23 Nov. 1657, 11 Dec. 1657, 15 Jan. 1658, 4 Jun. 1663.

66 Stadsarchief Gorinchem, inv. no. 7, Vroedschapsresoluties, 19 Nov. 1654, 23 Nov. 1657, 4 Jun. 1663.

67 Oud Archief Doesburg, inv. no. 796, Stukken betreffende de afwikkeling van restanten van de verponding, 1671–80; Roessingh, H.K., ‘Hoe zijn de Gelderse verpondingskohieren uit het midden van de 17de eeuw ingericht? Bronnen voor het lokaal-historisch onderzoek’, Bijdragen en Mededelingen Gelre, 63 (1968), 61–71Google Scholar.

68 Original quote: ‘dese contribution volgens d'nature van de unie niet alleen en warden geemplyeert tot de gemeene saecke van defensive, als ‘t behoort, maer oec hyr tegens worden verquistet tot excessieve onnodige commissien en andere ingedrongene lasten’, Oud Archief Doesburg, inv. no. 702, Stukken betreffende het geschil.

69 Oud Archief Doesburg, inv. no. 757, Memorie aangaande de slechte toestand der finantiën, 1655.

70 Gelders Archief, Archief van het Hof van Gelre en Zutphen, inv. no. 1272, Verbaalboeken III, f. 1–10.

71 Oud Archief Doesburg, inv. no. 808, Stukken betreffende de inlegering van ruiterij en voetvolk, 1656.